تحقیق راهکارهای توسعه نیروی انسانی نخبه و پیشگیری از فرار مغزها

عنوان تحقیق راهکارهای توسعه نیروی انسانی نخبه و پیشگیری از فرار مغزها است که با روش فراتحلیل (Meta-Analysis) انجام شده است.

هدف فراتحلیل حاضر نیل به نتایج کلی و کاربردی از طریق ترکیب منابع و مطالعاتی است که در داخل کشور در زمینه توسعه نیروی انسانی نخبه و پیشگیری از فرار مغزها صورت گرفته است.

این فراتحلیل که از طریق بررسی و ارزیابی 48 اثر علمی انجام شد دو بُعد روش شناختی و محتوایی را مد نظر قرار داد. در بُعد روش شناختی نتایج نشان داد که مطالعات مورد بررسی در عین حال که انباشت خوبی از ایده های نظری و راهکارهای عملی را ارائه می کنند دارای اشکالات و نواقص متعددی هستند از جمله: عدم سازگاری بین اهداف، چارچوب نظری، روش تحقیق، نتایج و راهکارها- بدیهی بودن بسیاری از فرضیه ها- عدم استفاده از تکنیک های پیشرفته تجزیه و تحلیل- مناسب نبودن حجم نمونه - اتکا به روش های نظری و ...

از جنبه محتوایی نیز این فراتحلیل پس از آسیب شناسی مختصر مطالعات و مشخص نمودن مشکلاتی چون عدم تناسب نتایج با اهداف پژوهش، ضعف ارتباط و تناسب راهکارها با هدف تحقیق و ... در جستجوی تئوری مشترک و بنیادین تحقیق برآمد. در این بررسی مشخص گردید 6/39 آثار مبتنی بر تئوری جاذبه- دافعه و 4/37 درصد مبتنی بر آموزه های نظری مشابه و مرتبط با آن بوده اند. در درجه سوم 6/16 درصد آثار به سایر تئوریها تکیه کرده اند که آنها نیز عمدتاً تعارضی با گروه اول و دوم نداشته و به دلیل وسعت و قابلیت فراگیری که تئوری جاذبه- دافعه دارد می توان از آموزه های آنها چون مبحث چرخش مغزها به عنوان مکمل بهره گرفت.

در زمینه راهکارهای پیشنهادی، این تحقیق نشان داد که 72% از 255 پیشنهاد ارائه شده، غیر شفاف و کلی و تنها 28% آنها قابل اجرا و شفاف اند.

سپس این راهکارها به چهار سطح بین المللی، ملی (کلان) میانی (سازمانی) و خُرد (بازیگران) تقسیم گردید. در این میان تأکید اصلی محققان بر راهکارهای سطح ملی (جامعه - کشور- دولت) بوده است.

در بخش پیشنهادات تلاش شد ضمن استفاده از پیشنهادات محققان، الزامات اجرایی تئوری محوری تحقیق را در قالب پیشنهاد هفت سیاست و 9 برنامه عملی بیان کنیم.

هدف تحقیق:

استخراج و تدوین خطوط راهنمای عملی و روشن برای حفظ و جذب نخبگان و بهره گیری از سرمایه انسانی نخبگان از درون مطالعات انجام شده و فراتحلیل مطالعات موجود در کشور از جمله مطالعات مرتبط با تدوین سند فرابخشی حفظ و استفاده بهینه از نخبگان هدف اصلی این تحقیق است.

مفهوم شناسی نخبگان

نظریه های نخبگان چارچوبی برای توصیف و تحلیل پیدایی و برآمدن نخبگان و نیز جایگاه و نقش آنها در جامعه به دست می دهد. همان طور که نظریه طبقات اجتماعی ، همین کار را درباره ی طبقات انجام می دهد و اتفاقاً این دو نظریه، باهم دیگر ارتباط نزدیکی دارند و برای همین، در پاره ای مطالعات، درکنار هم مورد بحث قرار می گیرند.

قبل از مروری بر نظریه های نخبگان، لازم به ذکر است که نظریه های نخبگان، لزوماً به معنای نخبه گرایی نیست، زیرا حداقل براساس تلقی مدرن از علم (درمقایسه با فلسفه ی علم پسامدرن) بنای کار علم بر توصیف بی طرفانه است بنابراین در این نظریه نیز فرض بر این است که مفهوم نخبه، مفهومی خنثی تلقی می شود و بارمعنایی ایدئولوژیک به آن داده نمی شود. حتی نظریه ی نخبگان، لزوماً نخبه ها را سرشیر جامعه نمی داند. تنها برخی از رویکردهای موجود در مجموعه نظریات نخبگان، به طور مشخص، متمایل به نخبه گرایی هستند که در سطور بعدی به عنوان مروری بر پیشینه ی آرا و نظریات به آنها اشاره خواهد شد.

نظریه های جذب، نگهداشت و مهاجرت نخبگان

در ارتباط با موضوع جذب و نگهداشت نخبگان و مهاجرت آنان آنان نظریه های مختلفی ارائه شده است هر یک از این نظریات تنها می تواند بخشی از ابعاد موضوع را توضیح داده و تبیین نماید. ارائه این نظریات در کنار یکدیگر می تواند امکان تلفیق و ترکیب عناصر و مفاهیم سازگار آنان را فراهم نموده ما را در دست یابی در یک نظریه جامعتر یاری رساند لازم به توضیح است که برخی از نظریه های موجود حاصل تجارب مشخص اجتماعی است و ممکن است قابل تعمیم نباشد. ضمن آنکه بعضی از این آموزه ها، جنبه ایجابی (جذب و نگهداشت) و برخی موضوع مهاجرت نخبگان را تبیین نموده اند.

نظریه سرمایه انسانی

این نظریه که در دهه 60 توسط برخی اقتصاددانان مطرح شد از دیدگاه برخی تحلیلگران، برای نیروی انسانی متخصص بسیار مناسب شناخته شد. این نگرش با تلقی مهارت و تخصص انسان به عنوان کالایی در بازار عرضه و تقاضای کار، به تحلیل مهاجرت می پردازند. منظور آن است که نیروی انسانی متخصص برای دستاوردهای بهتر، از جایی به جای دیگر می رود تا بیشترین بازدهی را داشته باشد (از سازمانی به سازمانی یا از کشوری به کشوری دیگر). بنابراین تصمیم گیری افراد متخصص به کوچ، به مثابه نوعی تصمیم گیری برای سرمایه گذاری و بهره برداری از آن تلقی می شود. این نگرش چون مهارت انسانی را صرفاً به عنوان کالایی اقتصادی می انگارد، در تبیین جنبه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جذب و بکارگیری نخبگان و جابجایی نیروی انسانی نخبه بازمی ماند، بویژه این که مهاجرت را تنها در سطح جامعه شناسی خرد می نگرد و جنبه های کلان جامعه شناختی را مورد توجه قرار نمی دهد.

...

فهرست مطالب پایان نامه

چکیده تحقیق

فصل اول - کلیات و روش تحقیق

مقدمه

هدف تحقیق

نوع تحقیق

روش تحقیق

قلمرو تحقیق

سوال تحقیق

کاربران تحقیق

روش گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات

جامعه آماری و حجم آماری و حجم نمونه

محدودیت های تحقیق

فصل دوم - بررسی ادبیات تحقیق

طرح مسأله

مفهوم شناسی نخبگان

نظریه ی کثرت گرایانه ی نخبگان

نظریه ی نخبه گرایی

نظریه دمکراتیک نخبگان

دیدگاه مردم - نخبگان

جدول دسته بندی عوامل موثر در مهاجرت مغزها

نظریه های توضیح دهنده جذب، نگهداشت و مهاجرت نخبگان

نظریه سرمایه انسانی

نظریه سرمایه اجتماعی

نظریه انتقال معکوس فناوری

نظریه دوگانگی ساختار

نظریه مرکز پیرامون

نظریه بازار کار دوگانه

نظریه تحصیل مغزها

نظریه شکار مغزها

نظریه اجتماعات پژوهشی

جهانی شدن

نظریه نظام آموزشی اقتباسی

نظریه بحران منزلتی

نظریه جاذبه - دافعه (Pull- Push)

جدول مدل جاذبه - دافعه در جذب و نگهداشت و مهاجرت نخبه

فصل سوم - یافته های پژوهشی

الف) ارزیابی و فراتحلیل قالب و روش شناسی آثار

جدول دورنمای وضعیت روش شناسی پژوهشها

معرفی قالب آثار علمی

جدول معرفی قالب آثار علمی

پرکندگی موضوعی آثار علمی

جدول پراکندگی موضوعی آثار علمی

دوره زمانی انتشار تحقوق اثر علمی

جدول دوره زمانی انتشار تحقیق و اثر علمی

میزان همکاری محققان در تهیه اثر

جدول میزان همکاری محققان در تهیه اثر ( میزان هم پژوهی و هم نویسی )

قلمرو رشته ای آثار علمی

جدول قلمرو رشته ای آثار علمی

روش تحقیق

جدول روش تحقیق اتخاذ شده در آثار علمی

میدان مطالعه

میدان مطالعه آثار علمی

تکنیک های جمع آوری اطلاعات

جدول پراکندگی مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات

وضعیت فرضیه ها در 19 طرح پژوهشی

جدو وضعیت فرضیه ها در 19 طرح پژوهشی

تکنیک های تجزیه و تحلیل

الف) تکنیک های آمار توصیفی

ب) تکنیک های آما استنباطی و تبیینی معمولی

ج) تکنیک های پیرفته تر

جدول چگونگی استفاده محققان از تکنیک های تجزیه و تحلیل در 19 طرح پژوهشی و پایان نامه

بررسی جنبه های محتوایی

تناسب نتایج با اهداف پروژه

جدول میزان تناسب و انطباق بین نتایج با اهداف پژوهش در 19 طرح پژوهشی و پایان نامه

بررسی میزان اشتراک در تئوری و آموزه های نظری

جدول بررسی میزان اشتراک در تئوری و آموزه نظری

آموزه های نظری تازه

جدول میزان آموزه های نظری تازه تر و نکات مورد تأکید آنها

میزان ارتباط و تناسب راهکارها و پیشنهادات

جدول میزان ارتباط و تناسب راهکارها و پیشنهادات

جدول میزان شفافیت و قابل اجرا بودن راهکارها و پیشنهادات

طبقه بندی سطوح پیشنهادی و راهکارها

جدول طبقه بندی سطوح پیشنهادات و راهکارها

فصل چهارم - نتیجه گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری

راهکارها و پیشنهادات

اهداف و سیاستها

برنامه ها (اقدامات مهم و اساسی)

منابع و مأخذ

منابع و مأخذ لاتین (انگلیسی)