پایان نامه قالی و قالیبافی

پایان نامه قالی و قالیبافی

مقدمه

نزد ایرانیان فرش یکی از جلوه‌های منحصر به فرد به شمار می‌رود. شماری از فرش‌های دست بافت ایرانی، درزمره‌ی برجسته ترین آثار هنری آفریده شده به دست بشر هستند. امروزه علیرغم بازار رقابت شدید، مشغله‌های دنیای جدید و دغدغه‌های جهان صنعتی، چه در ایران و چه در خارج از ایران، نام ایران با نام فرش گره خورده است. خانه‌ یک ایرانی بدون فرش، خانه‌ای بی روح و خالی جلوه می‌کند و این نمونهای کم نظیر و پیوند یک قوم با هنر ملی خود است. این نوشته بر آن است تا مختصری از تاریخچه فرش در ایران را مرور کند و شماری از آثار برجسته و ماندگار فرش ایران را معرفی کند. تاریخ شروع بافت فرش، به درستی معلوم نیست و ضمناً مشخص نیست که بافت فرش از کدام منطقه شروع شد. قدرمسلم این است که ایرانیان از جمله اولین اقوامی هستند که بافت فرش را شروع کرده اند. در واقع تبحر منحصر به فرد ایرانیان امروز، در امر فرش بافی دستاورد بیش از 2500 سال تلاش و تجربه در این زمبنه است. ردیابی تاریخ فرش در ایران، به مثابه مطالعه ی مسیر رشد و بالندگی فنی یکی از بزرگترین تمدنهای جهان است.  شواهد حاکی از آن است که فرش برای مقاصد صرفا کاربردی نظیر حفاظت خانه ی روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و کم کم راه خود را به عنوان یک اثر زینتی و نشانه ای از تحول در خانه های اشراف و اعیان باز کرد. اولین نشانه های کاربرد فرش به عنوان یک اثر زیستی مربوط به حدود 800 سال قبل از میلاد مسیح می باشد.  دوره ی شکوفایی هنر فرشبافی در ایران، مقارن حکومت صفویان (حدود قرن 15 و 16 میلادی ) و به خصوص دوران شاه طهماسب و شاه عباس می باشد. فرشهای بسیار نفیس و ارزشمندی از این دوران در موزه های سراسر جهان بیادگار مانده است. تحول عمده ی صنعت فرشبافی در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی در ایران و ترکیه آغاز شد و سپس دامنه ی آن در قرن شانزدهم به هند و در قرن هفدهم میلادی به چین رسید. در آمریکای شمالی برای اولین بار فرش دست بافت در سال 1861 در نمایشگاهی در فیلادلفیا در معرض دید عموم قرار گرفت. تأثیر این نمایشگاه درمردم به اندازه ای بود که یک تاجر آمریکایی تمام فرش های نمایشگاه را خرید و اوّلین خرده فروشی فرش را در آمریکای شمالی راه اندازی کرد. 

فرش در لغت نامه دهخدا:

 فرش یک کلمه عربی به معنی هر آنچه گستردنی باشد. عربی بودن این واژه این احتمال را بوجود می آورد که اولا اعراب نمیدانستند تفاوت بین انواع کفپوش ها چیست و همه را فرش نامیدند. ثانیا  به نظر میرسد تا قبل از ورود اعراب به ایران از واژگان دیگربرای انواع مختلف فرش استفاده می شده است.

دهخدا  واژه فرش را در لغتنامه مترادف با 5 واژه دیگر می داند:

1- بساط افکنده:

این واژه را می توان به کسر یا ضمه اول تلفظ کرد. بساط  به معنای سفره ، فرش و اسباب خانه است.

دهخدا معتقد است که واژه فرش به تنهایی نمی تواند توصیف کننده فرش و کفپوش باشد. با این حال در تاریخ طبری از این واژه برای توصیف فرش بهارستان استفاده شده است. در تاریخ طبری در مورد حمله اعراب به کاخ تیسفون و غنیمت گرفتن فرش بهارستان نوشته شده است: ".....و بساطی یافتند از دیبا ، 60 ارش اندر 60 ارش" (دیبا  به معنای ابریشم است)

2- گستردنی:

فردوسی 35 بار در شاهنامه از این کلمه استفاده کرده است. دهخدا گستردنی را به معنی آنچه که لایق پهن کردن و گستردن روی زمین باشد معرفی می کند.

    3- زیر انداز:

 هر پارچه ای که در زیر پا ی گسترند، نهالی یا توشک و فرش از واژگان مترادف با فرش است. دهخدا در این توصیف هر پارچه ای که در زیر پا قرار گیرد را به داشتن هرگونه بافتی مترادف با زیرانداز معنی می کند. مانند گلیم،پلاس، رو انداز فرش و ...

 4-  مفرش خانه

دهخدا هر مفرشی که بتواند خانه را بپوشاند بعنوان فرش محسوب می کند. مفرش خانه از دیدگاه دهخدا هرگونه چیزی که گسترانیده شود و یا شادگونه است یا شادگونه توضیح داده شده است دهخدا کلمه مفرد مفرش را هم معنی با بستر یا گستردنی می داند.                                              

 2-2 تعریف فرش در لغت نامه معین:                                                                                                   

معین در لغت نامه خود برای کلمه فرش سه معنی بکار برده :                                                                  

1)بساط   2)قالی  3)گستردنی،که بساط رامترادف شادروان  دانسته است.

2-3تفاوت فرش وقالی:

به هر آنچه که کف را بپوشاند،مثل سنگ فرش یا کف پوش سرامیک یا موکت و...فرش می گویند. اما قالی دست بافته ای ست که دارای تار و پود و پرز می باشد. به نظر می رسد که از کلمه قالی در سده اول و دوم اسلامی شروع به استفاده شده است.کلمه قالی در بسیاری ازاشعار شاعرانی سده چهارم همچون رودکی به کار رفته است

نپرد بلبل اندر باغ بر بسد ومینا          نپوید آهو اندر دشت بر جز بر غالی و پرنون(رودکی)