پایان نامه بررسی رابطه بین سرمایه فكری و عملكرد مالی شركتهای موجود در بازار سرمایه ایران

چكیده:

سازمان ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند ، اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است . یکی از اجزای دارایی نامشهود سرمایه فکری می باشد که تاثیر مهمی بر عملکرد و پیاده سازی استراتزیک سازمان دارد از این رو  شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است  و منجر به مشاهده ارزش واقعی سازمان ها می شود.

برای سنجش سرمایه فکری طبقه بندی های مختلفی ارایه شده است که یکی از این طبقه بندی ها توسط پالیک[1] به نام (ارزش افزوده سرمایه فکری)[2] مطرح شده که از سه جزء کارایی سرمایه فیزیکی، کارایی  سرمایه انسانی و کارایی سرمایه ساختاری می باشد. در این پژوهش ابتدا براساس مدل (ارزش افزوده سرمایه فکری) ، ارزش سرمایه فکری شرکتهای  پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 7 ساله 1380 الی 1386 محاسبه و سپس ارتباط بین مولفه های سرمایه فکری و بازده مالی شرکتها مورد ارزیابی قرار گرفته است. جهت محاسبه عملکرد مالی از هشت شاخص عملکرد مالی مالی در پنج گروه معرف ارزش بازار ، سودآوری، فعالیت ، بازده سرمایه ، مبتنی بر ارزش آفرینی استفاده شده است.در تحقیق حاضر ، روش آماری استفاده شده جهت تجزیه و تحلیل داده ها ، رگرسیون چند گانه و ضرایب همبستگی می باشد. نمونه انتخابی شامل 73 شرکت بصورت پیوسته برای بازه زمانی 7 ساله بوده که اندازه شرکت بعنوان متغیر کنترلی در نظر گرفته شده است.

یافته ها حاکی از رابطه معنادار مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکتها و تاثیر مثبت اندازه شرکت بر روی سطوح برخورداری از سرمایه فکری و عملكرد مالی می باشد. باتوجه به این نتایج می توان توجه مدیران ، سهامداران ، سرمایه گذاران و سایر گروه های ذینفع را به منابع و توانمندیهای درون سازمانی جلب و بهره گیری از این مدل برای کسب بازده مالی بالاتر و دسترسی به ارزش واقعی شرکتها ،پیشنهاد کرد. 

وازه های کلیدی: سرمایه فکری ،عملکرد مالی ،اندازه شرکت ،رگرسیون چندگانه، بورس اوراق بهادار تهران

 مقدمه:

با ورود به اقتصاد دانشی، دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین ، سرمایه ، ماشین آلات و...  از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است . بطوری كه در اقتصاد ، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمان ها یاد می شود . همچنین با پیشرفت سریع تكتولوژی برتر ، بویژه در زمینه ارتباطات ، كامپیوتر و مهندسـی بیولوژی ، از دهه 70 الگوی رشد اقتصادی جهان بطور اساسی تغییر كرد و به دنبال آن ،  دانـش به عنوان مهمتـرین سرمایه جایگزین سرمایه های پولــی و فیزیكی شد (چن و همکاران ،2005،ص388) [3] .  یكی از ویژگی های دانش این است كه نامشهود است یعنی غیرقابل لمس و غیر محسوس است و ارزشگذاری و اندازه گیری آن خیلی سخت و منمودار است در صورتی كه درگذشته سازمان ها با استفاده از روش های حسابداری قادر بودن تا ارزش و اندازه تولید خود را به طور كامل محاسبه كنند ولی امروزه این روش حسابداری دارای كارایی لازم نیستند. دانش به عنوان یكی از مهمترین اجزای دارایی های نا مشهود محسوب می شود اگر در گذشته بیشتر دارایی های سازمان ها مشهود بودند ولی امروزه قسمت اعظم دارایی های سازمان ها نامشهود هستند (سالیوانو همکاران،2002،ص9) [4]  .

[1]-Pulic

[2]-Vaic

[3]- Chen et al,2005,p388.

[4] -Sullivan,2002,p9

فهرست

چكیده: 1

مقدمه: 2

فصل اول:کلیات تحقیق

1-1)مقدمه 4

2-1) بیان مسئله تحقیق. 5

3-1) چارچوب نظری. 7

4-1 ) اهمیت وضرورت پژوهش.. 8

5-1) اهداف پژوهش.. 9

1-5-1) اهداف علمی تحقیق. 9

2-5-1)اهداف كاربردی تحقیق. 10

6-1 )فرضیه های تحقیق. 10

7-1) تعاریف واژه ها واصطلاحات  پژوهش : 11

فصل دوم :مروری بر ادبیات تحقیق

1-2- مقدمه 16

2-2 ) بخش اول : نظریه های مربوط به سرمایه فكری. 18

1-2-2 ) تعاریف مختلف سرمایه فكری. 20

3-2)بخش دوم : مدل های طبقه بندی سرمایه فكری. 21

1-3-2) ادوینسون و مالونه  22

2-3-2)روس و همكارانش.. 23

3-3-2) بونتیس.. 23

4-3-2) بروكینگ... 24

5-3-2) سویبی. 25

6-3-2) استوارت.. 26

7-3-2) یوستك و همكارانش.. 26

8-3-2) پتی. 27

9-3-2) چن و همكارانش.. 27

10-3-2) پتی و گویتر. 29

11-2-2) هانناس و لوونداهل. 30

12-3-2) طبقه بندی مر و اسچوما 32

13-3-2) لیم و دالیمور. 32

14-3-2) طبقه بندی نورتون و كاپلان. 33

15-2-2) طبقه بندی كنفدراسیون اتحادیه های تجاری دانمارك. 33

4-2)بخش سوم: روش های اندازه گیری سرمایه فكری: 34

1-4-2) طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فكری. 34

1-1-4-2) ارزش افزوده اقتصادی: 35

2-1-4-2) كارت نمره متوازن: 35

3-1-4-2) ترازنامه نامرئی: 36

4-1-4-2) كنترل دارایی های ناملموس: 36

5-1-4-2) روش جهت یابی تجاری اسكاندیا: 37

6-1-4-2) شاخص سرمایه فكری: 37

7-1-4-2) نرخ بازده دارایی ها : 38

8-1-4-2) روش تشكیل سرمایه بازار: 38

9-1-4-2) كارگزار تكنولوژی : 39

10-1-4-2) روش سرمایه فكری مستقیم: 39

11-1-4-2) روش های مالی و مراحل اندازه گیری مالی سرمایه فكری: 40

12-1-4-2) مدل مدیریت سرمایه فكری. 40

13-1-4-2) كیوی توبین 42

14-1-4-2) هوش سرمایه انسانی. 43

15-1-4-2) مدل كارگزار فناوری. 43

16-1-4-2)روش ارزشگذاری جامع. 44

2-4-2) ارزیابی تحلیلی – تطبیقی و مدل های سنجش سرمایه فكری. 44

3-4-2) طبقه بندی شیوه های اندازه گیری سرمایه فكری از دید کلاینت و دارن. 46

1-3-4-2) روش های محاسبه مستقیم سرمایه فكری. 46

2-3-4-2) روش های برآورد ارزش بازاری سرمایه 46

3-3-4-2) روش های برگشت دارایی ها 46

4-3-4-2) روش های كارت امتیاز. 47

5-2) نحوه محاسبه سرمایه فكری (با استفاده از مدل پالیك) و شاخصهای عملكرد مالی شركتها 53

1-5-2) محاسبه سرمایه فكری با استفاده از مدل پالیك. 53

2-5-2)  شاخصهای عملكرد مالی. 55

6-2) بخش پنجم: سوابق تحقیق. 65

1-6-2) پژوهش های مشابه انجام شده در داخل. 65

2-6-2) پژوهش های مشابه انجام شده در خارج از كشور. 71

3-6-2) تفاوت تحقیق حاضر با تحقیقات مشابه داخلی. 76

فصل سوم :روش اجرای تحقیق

1-3 )مقدمه 79

2-3) روش تحقیق. 79

3-3) قلمرو تحقیق. 80

4-3 )روش های گردآوری اطلاعات.. 80

5-3 )ابزارگردآوری اطلاعات.. 81

6-3) مدل مفهومی تحقیق. 82

6-3 )جامعه  آماری تحقیق. 83

7-3) آزمون فرضیه ها 84

8-3) روش تجزیه و تحلیل داده ها 85

1 -8-3) آزمون همبستگی. 85

2-8-3 )رگرسیون چندگانه 86

3-8-3 ) آزمون نرمال بودن (کولموگروف- اسمیرنوف) 86

4-8-3 ) آزمون خود همبستگی(دوربین –واتسن) 87

5-8-3 )چند هم خطی 87

9-3 )شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش : 88

10-3 ) متغیر های تحقیق : 97

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها

1-4) مقدمه 99

2-4 )شاخص های توصیفی متغیرها 100

3-4) روش آزمون فرضیه های تحقیق. 102

1-3-4) بررسی اعتبار مدل. 103

4-4) تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق. 104

1-4-4) بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای وابسته: 105

2-4-4) تجزیه و تحلیل فرضیه اول: 106

1-2-4-4 )آزمون فرضیه فرعی اول : 107

2-2-4-4) آزمون فرضیه فرعی دوم : بین مولفه های سرمایه فکری و نسبت Tobin q شركت از شاخصهای ارزش بازار رابطه وجود دارد. 111

3-2-4-4 )آزمون فرضیه فرعی سوم : بین مولفه های سرمایه فکری و نسبت  ارزش بازارهر سهم به عایدی(P/E) شركت از شاخصهای ارزش بازار رابطه وجود دارد. 114

4-2-4-4) آزمون فرضیه اصلی اول : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فكری وشاخصهای ارزش بازار بعنوان شاخص عملكرد مالی شركت وجود دارد. 119

3-4-4)فرضیه اصلی دوم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فكری ونسبت سودآوری  بعنوان شاخص عملكرد مالی شركت  وجود دارد. 120

4-4-4 )آزمون فرضیه اصلی سوم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فكری و نسبت های فعالیت بعنوان شاخص عملكرد مالی شركت وجود دارد. 124

5-4-4) آزمون فرضیه اصلی چهارم: ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فكری و نسبتهای بازده سرمایه بعنوان شاخص عملكرد مالی شركت وجود دارد. 128

1-5-4-4) آزمون فرضیه فرعی چهارم: بین  مولفه های سرمایه سرمایه فكری و شاخص ROE  از معیارهای بازده سرمایه رابطه وجود دارد. 128

2-5-4-4 )آزمون فرضیه فرعی پنجم : بین  مولفه سرمایه سرمایه فكری و شاخصASR از معیارهای بازده سرمایه رابطه وجود دارد . 132

3-5-4-4) نتیجه آزمون فرضیه اصلی چهارم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فكری و نسبتهای بازده سرمایه بعنوان شاخص عملكرد مالی شركت وجود دارد. 136

6-4-4 )آزمون فرضیه اصلی پنجم:ارتباط معنی داری بین مولفه هایسرمایه فكری و شاخص مبتنی برارزش آفرینی EVAبعنوان معیارنوین عملكرد مالی شركت وجود دارد. 137

7-4-4 )آزمون فرضیه اصلی ششم : بین اندازه شرکت  بامیانگین سرمایه فکری و عملكرد مالی رابطه معنی داری  وجود دارد. 142

8-4-4 )خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها 144

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات

1-5 )مقدمه 146

2-5) ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 146

1-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی اول 147

2-2-5) نتیجه فرضیه فرعی دوم 147

3-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی سوم 148

4-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی اول. 149

5-2-5 )فرضیه اصلی دوم 149

6-2-5) نتیجه فرضیه اصلی سوم 150

7-2-5)فرضیه اصلی چهارم 150

8-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی چهارم 151

9-2-5)فرضیه فرعی پنجم 151

10-2-5) نتیجه فرضیه اصلی چهارم 152

11-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی پنجم 152

12-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی ششم: 153

3-5 )نتیجه گیری کلی تحقیق. 154

4-5) پیشنهادهایی مبتنی بریافته های تحقیق. 154

5-5 )پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی. 155

6-5 )محدودیت های تحقیق. 155

پیوست ها

پیوست الف) اسامی شرکتهای نمونه انتخاب شده و میانگین سرمایه فکری محاسبه شده: 158

پیوست ب) خروجی های آماری از نرم افزار SPSS. 161

منابع و ماخذ

منابع فارسی: 174

منابع لاتین: 176