پایان نامه روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات

معنای لغوی نفاق

لغت شناسان برای ریشه ی واژه ی نفاق (نفق) معانی متعددی را ذکر کرده اند که تعاریف آنها خیلی به هم نزدیک است و ما به چند تعریف مشهور به شرح ذیل اکتفا می کنیم. نفاق از ریشه های نفق یعنی خرج کردن رواج یافتن، تمام شدن، پنهان کردن چیزی، مردن و... همچنین راغب می گوید: نفق الشیئ مضی و نفد، یعنی شیئی رفت و تمام شد.

معنای اصطلاحی نفاق

ابن اثیر، لغت شناس مشهور در کتاب نهایه چنین نوشته است (المنافق) و هو اسم لم یعرفه العرب بالامعنی المخصوص و هوالذی یستر کفره و یظهر ایمانه

منافق اسمی است که عرب (قبل از اسلام) نمی شناخته است در حالیکه (بعد از اسلام) منافق به کسی گفته می شود که کفرش را پنهان می کند و ایمانش را اظهار می نماید.

همچنین در کتابهای لغت آمده است که لانه ی موش صحرایی در زیر زمین، یک راه آشکار برای داخل شدن دارد که قاصعاء نا میده می شود و راه خروجی مخفی نیز در جای دیگر دارد که نافقا نامیده می شود و این حیوان هنگامی که احساس خطر کند از طریق راه پنهانی، از لانه اش خارج شده و خود را نجات می دهد و با توجه به این معنا، نفاق به معنی دخول در دین از دری و خروج از آن از در دیگر می باشد

ویژگیهای روانی منافقان

قبل از اینکه ویژگیهای روانی منافقان را مورد نقد و بررسی قرار دهیم باید این نکته را متذکر شویم که آیاتی که در قرآن کریم برای شناخت منافقان آمده است را به چهار گروه تقسیم کرده ایم و به عبارتی از چهار زاویه یا منظر ویژگیهای منافقان را بررسی می کنیم که عبارتند از:

الف) ویژگیهای روانی منافقان

ب) ویژگیهای سیاسی منافقان

ج) ویژگیهای اجتماعی منافقان

د) ویژگیهای فرهنگی منافقان

فرافکنی

یکی از خصوصیات و ویژگیهای روانی منافقان فرافکنی می باشد.

روانشناسان تعاریف متعددی را از این واژه ارائه نموده اند ولی تمامی آنها بر این بخش از تعریف اتفاق نظر دارند که فرافکنی یعنی، نسبت دادن چیزی که در واقع در درون شخص است به جهان خارج. و به عبارت دیگر فرافکنی نوعی حیله ی عقلی است که فرد، با نسبت دادن حالتهای نفسانی و انگیزه ها وعیوب و اشتباهات خود به دیگران، از آن استفاده می کند، یعنی او این مقوله ها را به جای خود در دیگران احساس می کند.

در کتاب روانشناسی از دیدگاه دانشمندان اسلامی آمده است: برای کشف رفتار و تحلیل و کنشهای آدمی می توان از راههای گوناگون مدد جست که احتمالا هر یک از آنها گوشه ای از واقعیت را بیان می کند بنابراین می توانیم بگوییم که فرافکنی هم نوعی رفتار است که بیانگر ویژگیهای منفی و صفات بد منافق می باشد. ...

شک و تردید و دودلی

یکی دیگر از ویژگیهای روانی منافقان، شک و تردید و دودلی می باشد که از مجموع آیات مربوط به منافقان در سه آیه به این موضوع اشاره شده است که به بیان آن می پردازیم. مشهورترین آیه ای که بیانگر تذبذب دودلی منافقان است این آیه ی شریفه است: مذبذبین بین ذلک لا الی هؤلاء و لاالی هؤلاء...

منافقان همواره بین ایمان و کفر سرگردان هستند، نه مانند یک مؤمن واقعی هستند که فقط همنشین اهل ایمان باشند و نه مانند کفار هستند که فقط همنشین آنان باشند، بلکه بین این دو گروه یعنی مؤمن و کافر، مذبذب و سرگردان هستند و دلیل این سرگردانی این است که بر اثر اعمال و رفتاری که دارند، خداوند آنها را در گمراهی و سرگردانی، رها ساخته و هیچ راه نجاتی برای آنان وجود ندارد.

پیامبر اکرم (ص) در مثالی زیبا حالت تذبذب و سرگردانی منافقان را اینگونه توصیف می نمایند: مثل المنافق مثل الشاه العابره بین الغنمینتعبر الی هذه مره و الی اخره مره

آیه ی دیگری که بیانگر شک و تردید منافقان است این آیه ی شریفه است: لایزال بنیاهم الذی بنوا ریبه فی قلوبهم الا ان تقطع قلوبهم...

عوامل و زمینه های بروز نفاق

در اکثر کتابهایی که در زمینه ی تعلیم و تربیت نوشته شده است، نقش دو عامل در شکل گیری شخصیت انسان و بروز صفات مثبت و منفی اخلاقی مورد تأکید قرار گرفته است که ما برای بررسی یکی از این صفات منفی به نام نفاق که البته مجموعه ای از رذایل می باشد، این دو عامل را به طور خلاصه مورد بررسی قرار می دهیم که عبارتند از:

1 وراثت 2 محیط.