پایان نامه بررسی اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر ارتقاء سطوح نظریه ذهن و مهارت اجتماعی کودکان ناشنوا

مقدمه

               اصطلاح «نظریه ذهن»  را اولین بار پریماک  و وودورف  درسال 1978 درمقاله ای تحت عنوان «آیا شامپانزه نظریه ذهن دارد؟» مطرح كردند. در این مقاله، اصطلاح نظریه ذهن به توانایی شناختی اشاره دارد كه اجازه می داد هر فرد بداند كه دیگران افكار منحصر به خود دارند كه می تواند از افكار آن فرد و یا حتی با واقیعت، متفاوت باشد (حسن زاده، محسنی، افروز، حجازی، 1386). به عبارت دیگر نظریه ذهن توانایی شناختی وی‍‍ژه ای برای درك حالتهای ذهنی دیگران می باشد (تسوریا ، كوبایاكاوا ، كاوامورا ، 2011). این توانایی را در مقالات گوناگون به اسامی گوناگون آورده اند، همچون ذهنی سازی ، ذهن خوانی ، موضع هدفمند ، كشف عامل ، شناخت اجتماعی می باشد. به عبارت ساده تر نظریه ذهن كودك را قادر می كند تا رفتار، عمل و فعالیت  افراد را پیش بینی وتبیین كند (میکاییلی و آدینه، 1391). این توانایی به ما این امكان را می دهد كه در اجتماع وتعامل با دیگران همانند بازیگر شطرنج، اندیشه ها، باورها، گرایش ها و هدف های دیگران را در ذهن خویش بازنمایی كنیم و واكنش مناسب بدهیم (بارون و كوهن ، 1989).

     مهارت اجتماعی  رفتارهای اكتسابی جامعه پسندی است كه فرد را قادر می كند كه آن گونه با دیگران در تعامل باشد كه واكنش مثبت آنها را بر انگیزد و از واكنش منفی آنها اجتناب ورزد (وهاب، شهیم، جعفری، زنجانی، 1391). و یا مهارت اجتماعی فرایند مركبی است كه فرد را قادر می سازد به گونه ای رفتار كند كه دیگران او را با كفایت تلقی كنند (محرمی، 1390). با توجه به بحث های گوناگون می توان گفت كه نظریه ذهن و مهارت اجتماعی به گونه ای باهم می تواند در ارتباط باشد. به گونه ای که طی بررسی های زیادی به وجود ارتباط این حوزه ها باهم اذعان شده است. كودكان معلول واستثنایی به دلایل نقایص جسمی و محرومیت های ناشی از آن اغلب قادر به ایجاد رابطه اجتماعی و متقابل با بزرگسالان و همسالان نیستندكه سازگاری عاطفی و اجتماعی آتی آنها را با دشواری روبرو می كند (شهیم، 1381). اکلسنین (2006)خاطر نشان می کند افرادی که دارای کمبودهای در مهارت های اجتماعی می باشند اغلب آنها توسط دیگران طرد می شوند که  می تواند این امر موجب فراهم شدن مشکلات روانی  شود که حتی در بزرگسالی نیز ماندگار باشد. یکی از گروههای استثنایی که دارای مشکلات زیادی در مهارت های اجتماعی هستند کودکان ناشنوا و کم شنوا می باشد به گونه ای که بررسی ها فراوانی سطوح پایین مهارت های اجتماعی  درکودکان ناشنوا را گزارش کرده اند (بیابانگرد،1384؛ به پژوه، صالحی،1379؛ به پژوه، غباری، حجازی، خانزاده،1384؛ به پژوه،1391). بنابراین باید اذعان کرد که شنوایی یکی از مهم ترین حواس ادمی است وآسیب های شنوایی، بسیاری از سازگاری های انسان بامحیط را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب تاخیر در فرایند تحول می شود(به پژوه و صالحی،1379). ناشنوایی یک تجربه نامتشابهی است که طبیعت به فرد ناشنوا داده است به دلیل همین آسیب  افراد ناشنوا در دنیای  سرتاسر محرومیت (صدا، زبان، مراودات اجتماعی) رشد می کند به دلیل مشکلات مهارت اجتماعی این کودکان، در معرض خطر تنهایی قرار دارند(کاترین، فورد ، 2006). به راستی چرا کودکان ناشنوا در مهارت های اجتماعی کمبودهای را دارند؟  با توجه به اهمیت مهارت اجتماعی و نظریه ذهن در زندگی هر فردی به ویژه كودكانی كه دارای ناتوانی های ویژه هستند، بررسی این حوزه ها مهم به نظر می رسد. اولین بار بارون -كوهن (1989) با بررسی نشانه های رفتاری كودكان اوتیسم علاقه به بررسی آسیب شناختی نظریه ذهن را ایجاد كرد. بعد از آن سیلی از تحقیقات آغاز شد. درسال 1995 برای اولین بار پترسون  و سیگل  طی گزارشی اعلام كردند كه كودكان ناشنوادارای والدین شنوا در عملكرد نظریه ذهن ضعف هایی دارند، كه بعد از آن بررسی نظریه ذهن كودكان ناشنوا افزایش پیدا كرد که اکثریت قریب به اتفاق یافته های همسویی را ارایه می دهند تعدادی از پژوهش ها ارتباط بین نظریه ذهن با پیامدهای اجتماعی (رفتار اجتماعی و دیگر شاخص های  شایستگی) را اندازه گرفته اند (عارفی، 2010). ساری  (2012) به این نتیجه رسیده است كه مشكلات اجتماعی و ارتباطی را در افراد با استفاده از نظریه ذهن می توان تبیین كرد. در بررسی هایی، رضوی، لطیفیان،

فهرست مطالب :

عنوان     صفحه

فصل اول: چارچوب پژوهشی

مقدمه     2

بیان مسئله            4

اهمیت و ضرورت تحقیق      8

متغیرهای پژوهشی 10

متغیر مستقل: برنامه آموزش نظریه ذهن           10

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها        10

تعریف نظری نظریه ذهن     10

تعریف عملیاتی نظریه ذهن   10

تعریف نظری کودکان ناشنوا  11

تعریف عملیاتی کودکان ناشنوا            11

تعریف نظری مهارت اجتماعی           11

تعریف عملیاتی مهارت اجتماعی         11

فصل دوم: پیشینه تحقیق

منشاء نظریه ذهن   13

سن اکتساب نظریه ذهن        15

نظریه های نظریه ذهن        15

رویکردهای نظری 15

نظریه های تحولی پیرامون تبیین تحول نظریه ذهن           16

نظریه نظریه        16

نظریه پودمانی      18

نظریه شبیه سازی  19

نظریه ذهن کودکان ناشنوا     20

درمان مبتنی بر ذهنی سازی  22

مهارتهای اجتماعی  23

انواع مهارت های اجتماعی    25

تاثیر خانواده در رشد اجتماعی            26

اثر همسالان در رشد اجتماعی:           26

مهارت های اجتماعی در کودکان ناشنوا 26

پیشینه پژوهشی     30

منابع فارسی         53

منابع انگلیسی       57