پروژه اوپك

قسمتی از متن:

علل مستقیم و غیرمستقیم اتحاد

اوپك تشكیل شد تا منافع كشورهای صادر كننده نفت را در مقابل كمپانی ها كه قمیت ها را كنترل می كردند و آنها را چندین بار تنزل داده بودند حفظ كنند.

اوپك در 1960 بوجود آمد، گر چه فكر اتحاد در چارچوب چنین سازمانی یك شبه خلق نشده بود چنین فكری ذهن كارشناسان و سیاستمداران كشورهای صادر كننده نفت را سال ها قبل از آن بخود مشغول داشته بود. ما كوشش خواهیم كرد تا شرایط و وقایع قبل از تشكیل اوپك، كه راه را برای ایجاد آن همواركرد بیان كردیم. سپس عوامل مستقیم و غیرمستقمی را كه به تاسیس این سازمان انجامید، مورد بحث قرار دهیم. فكر ایجاد سازمای برای كشورهای عربی صادر كننده نفت درذهن موسسین اتحادیه عرب از سال 1945 وجود داشته است. اما مسئولان امر در آن زمان باین حقیقت واقف بودند كه تاثیر هر گونه تشكیلاتی از این نوع، مادام كه ایران و ونزوئلا دو كشور بزرگ تولید كننده نفت را در بر نگیرد، محدود خواهد بود. در 1949 یك واقعه مهم درقسمت دیگری از جهان، بنام ونزوئلا اتفاق افتاد. بدین معنی كه در آن كشوریك مطالعه اقتصادی مربوط به نفت ونزوئلا كه توسط معاون یكی از بانكهای مهم تهیه شده بود منتشر شد. دراین مطالعه نویسنده توجه همگان را به مزایا و امتیازات نفت خاور میانه در مقام مقایسه و رقابت با نفت ونزوئلا جلب نموده و سه اقدام را به شرح ذیل پیشنهاد كرد:

الف) پائین آوردن قیمت نفت ونزوئلا با تغییر جهت سیاست دولت

ب) از میان برداشتن اصل شركت در سود را كه سال قبل معرفی شده بود و

ج) متوقف كردن اعطای مزایای بیشتر اجتماعی و اقتصادی به كارگران ونزوئلاتی.

این مطالعه ضربه سنگینی بر افكار عمومی ونزوئلائی ها داشت و منجر به آن شد كه دولت اصل ایجاد هم آهنگی سیاست نفتی اش را با سیاست دولت های خاورمیانه ای تولید كننده نفت ارزان مورد بررسی قرار دهد، تا از بهره برداری كمپانی های نفتی از نفت خاورمیانه بمنظور مقابله با قوانین مالیاتی ونزوئلا جلوگیری نماید.  در سپتامبر 1949 دولت ونزوئلا یك هیئت نمایندگی سه نفری را برای یك دیدار رسمی از عربستان سعودی، ایران، مصر، عراق ، كویت و سوریه اعزام داشت، تا امتیازات ایجاد سیاست های نفتی هم آهنگ را باین كشورها گوشزد نموده وآنها را از سودی كه می‎توانند با اتخاذ اصل شركت در سود بدست آورند كاملاً آگاه سازد.

این اولین فرصتی بود كه در آن یكنواخت كردن كوششها در میان كشورهای صادركننده نفت با دید هم آهنگ كردن موقعیت هایشان و حل مسائل مشتركشان مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.

اولین دبیر كل اوپك، فوآد روحانی، در بیان اقدام ونزوئلا می گوید كه ونزوئلا تصمیم گرفت تا به كشورهای صادركننده نفت درخاور میانه نزدیك شود تا در منطقه ای كه بسرعت براهمیتش افزوده می شد بجای رقبا، متحدینی بدست آورد.

در 1953 واقعه مهم دیگری به سوی تركیب و هم آهنگی سیاست های نفتی بوقوع پیوست. در 29 ژوئن آن سال بین عراق و عربستان سعودی موافقت نامه ای به امضاء رسید كه بر طبق آن طرفین اطلاعات نفتی خود را مبادله نموده و جلسات مشورتی مكرر و منظمی را درباره سیاست های نفتی بر پا می داشتند.

پس از آن یك دوره ركود  و بدون فعالیت پیش آمد تا آنكه در 1957 مجمع اقتصادی اتحاد عرب قطعنامه ای را تصویب كرد كه بموجب آن دعوت به یك كنگره نفتی شده بود تا در فوریه 1958 در قاهره تشكیل شود. اولین كنگره نفت عربی در پایتخت مصردر آوریل 1959، بجای تاریخی كه كارشناسان عرب تعیین كرده بودند تشكیل شد. در این كنگره یك هیئت نمایندگی 19 نفری ونزوئلائی و یك هیئت نمایندگی چهار نفری ایرنای حضور بهم رسانیدند. تصمیمات مهمی دراین اولین كنگره اتخاذ گردید كه تصمیم مشترك و جبهه واحد هیئت های نمایندگی كشورهای تولیدكننده نفت در مورد تقاضاهایشان، از جمله اصلاح اصل شركت در سود 50-50 به نفع كشورهای میزبان را منعكس می كرد. قطعنامه نظر هیئت های نمایندگی را دائر بر آنكه هیچ تغییری در زیربنای قیمت ها نباید بدون مشورت با كشورهای تولیدكننده بعمل آید، منعكس كرد. هم چنین بر طبق قطعنامه خواسته شده دولت های شركت كننده در كنگره ایجاد یك مجمع مشورتی عمومی را مورد مطالعه قرار دهند تا كار تبادل نظر آنها را در مورد مسائل عمومی شان و  از آن جمله حفظ و حراست منابع نفتی، تولید، صدور و دیگر موضوعات تسهیل كند.

آنچه در خارج از كنگره اتاق افتاد بمراتب از وقایع داخل كنگره مهم تر بود. در فواصل بین جلسات ملاقات ها و مباحثات فراوانی بین آقایان رهبران نفتی بزرگ ترین كشورهای صادر كننده نفت تشكیل می شد و این ملاقات ها منتج به ایجاد «یك تعهد اخلاقی» بین سران هیئت های نمایندگی و از جمله ونزوئلا و ایران گردید. نتایچ مطالعات و اصول مذاكرات قاهره كه در این تعهد اخلاقی گنجانده شدند، زیربنای تاسیس اوپك را بوجود آوردند. قدم مهم دیگر در راه بوجود آمدن اوپك، تهیه پیش نویس موافقت نامه عرب مصوب مارس 1960 یعنی شش ماه قبل از تشكیل سازمان، بوسیله یك كمیته فرعی انجمن اقتصادی اتحادیه عرب بود. ماده سوم انی موافقت نامه باین می دارد كه كشورهای تولید كننده نفت عربی سیاست های نفتی شان را در میان  خود هم آهنگ سازند و اینكه هیچ عاملی نمی تواند با توجه به نفع مشتركشان و اوضاع بازار جهانی آنها را از هم آهنگ بودن و یگانگی با دیگر كشورهای تولید كننده نفت نظیر ایران و ونزوئلا باز دارد.

بر مبنای این توصیه ها، ملاقاتی بین عبدالله طریقی، مدیر كل وقت امور نفتی عربستان سعودی و پرز آلفونسو، وزیر نفت ونزوئلا در سیزدهم می واقع شد. اعلامیه ای كه پس از این ملاقات منتشر شد، كشورهای تولیدكننده را برای دفاع از حقوق مشروعشان به اتخاذ یك سیاست نفتی واحد دعوت می كرد. در همان زمان، اعلامیه فكر ایجاد اوپك را به خارج عرضه داشت. درخلال دهه قبل از تاسیس اوپك عراق و عربستان سعودی مشتاق ترین كشورها برای هم آهنگ كردن سیاست های نفتی و ایجاد یك اتحاد بین كشورهای صادركننده نفت بودند. گر چه ونزوئلا برای آنكه بتواند با كمپانی های نفتی در یك جبهه متحد مقابله كند فكر هم آهنگی سیاست های نفتی را پیش گامی كرد این عملش از ترس برای رقابت با نفت خاورمیانه سرچشمه می گرفت و ناشی از علاقه اش به ایجاد مستحكمی از آن كشورها در برابر كمپانی های عظیم نفتی نبود.

مهم ترین علل غیرمستقیمی كه راه را برای تاسیس اوپك هموار كردند می‎توانند به ترتیب ذیل خلاصه شوند:

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

قسمت اول : تشكیل اوپك و تركیب آن

بخش 1- كشورهای صادر كننده نفت به هم می پیوندند

علل مستقیم و غیرمستقیم اتحاد................................................................................. 1

فهم روزافزون مسائل نفتی........................................................................................ 4

فعالیتهای داخل اتحادیه عرب..................................................................................... 4

وقایع نفتی در اوایل دهه 50....................................................................................... 5

فعالیت های ونزوئلا.................................................................................................... 6

اهداف اوپك................................................................................................................ 9

یك دنیای بدون اوپك................................................................................................. 14

بخش 2- زیربنای اوپك

زیربنای داخلی اوپك.................................................................................................. 17

كنفرانس..................................................................................................................... 17

هیئت رئیسه................................................................................................................ 19

دبیرخانه..................................................................................................................... 21

عضویت در اوپك....................................................................................................... 25

اعضاء اوپك............................................................................................................... 29

ابوظبی........................................................................................................................ 30

الجزایر........................................................................................................................ 34

ایران........................................................................................................................... 37

عراق........................................................................................................................... 38

كویت.......................................................................................................................... 39

لیبی............................................................................................................................. 40

قطر............................................................................................................................. 42

عربستان..................................................................................................................... 42

ونزوئلا....................................................................................................................... 43

نیجریه........................................................................................................................ 45

قسمت دوم- سیاست و روش اوپك

بخش 1- اوپك و قیمتهای نفت

تثبیت قیمتهای نفت...................................................................................................... 45

مطالعه و بررسی قیمتها و درآمدهای نفتی................................................................ 47

بازگشت قیمتها........................................................................................................... 47

تقاضا برای یك سیستم تولید نسبی........................................................................... 48

محدود تخفیف برای كمپانی های مستقل.................................................................... 50

افزایش بهای نفت ...................................................................................................... 52

تكامل سیستم قیمت.................................................................................................... 63

بخش 2- نقش اوپك در بهبود سایر شرایط

بهره مالكانه ............................................................................................................... 72

حذف هزینه های بازاریابی......................................................................................... 78

بالا بردن سطح مالیات بردرآمد................................................................................. 79

مسائل پولی................................................................................................................ 81

سقوط ارزش دلار آمریكا.......................................................................................... 82

حفظ ثروت نفت.......................................................................................................... 84

بخش 3- اوپك و مسئله سهیم شدن

قدمهای نخستین به سوی سهیم شدن........................................................................ 86

قرارداد شركت........................................................................................................... 92

مزایای سهیم شدن..................................................................................................... 96

نتیجه ......................................................................................................................... 101