مقاله تاریخچه برق در ایران

مقاله تاریخچه برق در ایران

مقدمه

در سال 1871 میلادی ( 1250 هجری شمسی ) ماشین گرام اختراع شد . این اختراع گامی اساسی در راه ایجاد صنعت برق تجاری بود ، زیرا پس از آن تبدیل انرژی مكانیكی (و هر نوع انرژی دیگری كه بتوان از آن كار مكانیكی به دست آورد ) به انرژی برقی ممكن گردید.

یازده سال پس ازآن، درسال 1882 میلادی ( 1261 هجری شمسی ) توماس ادیسون نخستین موسسه برق تجاری خود را برای تامین روشنایی در یكی از خیابانهای نیویورك افتتاح كرد

بیان دو واقعه مهم بالا برای درك رابطه زمانی بین تاریخ پیدایش صنعت برق در جهان و در ایران خالی از فایده نیست . چنانكه خواهد آمد ، اولین مولد برق در ایران ، سه سال بعد از موسسه برق توماس ادیسون به كار افتاد.

در گاه شما ر حاضر ، رویدادهای مهم در تاریخ صنعت برق ایران را به ترتیب تا ریخ هجری شمسی آورده ایم . برای چند واقعه قدیمتر كه تاریخ آنها دراسناد اصلی به هجری قمری می باشد، سال هجری قمری در پرانتز آمده است.

1264 (1302قمری)

در زمان ناصرالدین شاه قاجار ، مولدی به قدرت تقریبی 3 كیلووات به منظور تامین روشنایی بخشی از كاخ سلطنتی برای نخستین بار وارد ایران شد و به بهره برداری رسید . از مدارك تاریخی چنین برمی آید كه كار خرید و وارد كردن این مولد به ایران ، از یكی دو سال پیش از آن در جریان بوده است

موتور این مولد ظاهرا از نوع Otto و سوخت آن گاز حاصل از تبدیل زغال سنگ بود . بدین ترتیب ملاحظه می شود كه بهره برداری از نخستین مولد برق در ایران به14 سال پس از اختراع ماشین گرام و سه سال بعد از موسسه برق رسانی توماس ادیسون برمی گردد.

1282 (1320 قمری)

یك دستگاه مولد برق با موتور نوع اتو- دویتس Otto-Deutz باقدرت 12 اسب برای تامین روشنایی حرم حضرت رضا به بهره برداری رسید . این مولد در سال 1279 به دستور مظفرالدین شاه قاجار خریداری شده بود . سه سال بعد مولد دیگری با قدرت 25 اسب بخار خریداری و در كنار مولد اول نصب شد.

1283 (1322قمری)

امتیاز تاسیس كارخانه چراغ برق ( و آجر و اسباب نجاری ) به حاجی حسین امین الضرب واگذار گردید. در امتیازنامه برای نخستین بار به تولیدروشنایی برق به عنوان یك فعالیت تجاری و خدمت رسانی عمومی نگریسته شده بود.

1285 (1324 قمری )

كارخانه برق حاجی امین الضرب تقریبا شش ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت آماده بهره برداری گردید و بر طبق اعلامیه ای آماده پذیرش مشتركان شد . چنان كه ازاسم موسسه، یعنی اداره چراغ برق بر می آید ، انرژی برق درابتدا تنها برای تامین روشنایی به كار می رفت و به همین علت تولید برق تنها به پنج تا هفت ساعت اول شب محدود می شد . مولد كارخانه حاجی امین الضرب به قدرت 400 كیلو وات ، سه فازه و با ولتاژ 220/380 ولت بود و برق آن مستقیما به شبكه فشارضعیفی كه تا شعاع 800 متری اطراف كارخانه واقع در خیابان چراغ برق (امیركبیر كنونی ) كشیده می شد تزریق می گردید . تامین روشنایی معابر نیز در محدوده فعالیت اداره چراغ برق در مقابل دریافت قیمت عادله در تعهد اداره بود. كار احداث شبكه ، واگذاری انشعاب ،سیم كشی داخلی مشتركان و نصب چراغ تماما" بر عهده اداره چراغ برق بود واین وضع تا سالها پس از افتتاح كارخانه ادامه داشت.

بهای برق بر حسب تعداد شعله ها و قدرت چراغهای نصب شده ( 16، 25، یا 32 شمسی ) محاسبه و از مشتر كان دریافت می گردید.

از 1300 تا 1310

از اوایل سالهای 1300 به بعد ، با آگاهی و علاقه مند شدن بخش خصوصی به مزایای برق ، رفته رفته در شهرهای بزرگ و كوچك ایران ، تاسیساتی برای تولید و توزیع و فروش برق ایجاد شد. این گونه فعالیتها عموما" درمقیاسهای كوچك ومحدود وبه طور كلی منفك از یكدیگر انجام می گرفت و البته نیاز به هماهنگی هم در شرایط آن روزهای نخستین احساس نمی شد درهمین دوران برخی ازكارخانه های صنعتی جدیدالتاسیس هم دارای تجهیزات برق اختصاصی شدند كه داد و ستدهایی نیز با موسسات برق شهری داشتند.