پروژه بررسی سیاست نه شرقی،نه غربی، و حمایت از ملل مستضعف و جنبش‌های آزادی بخش در 38 صفحه ورد قابل ویرایش 

مقدمه

انقلاب اسلامی ایران سرفصل جدیدی در روند مطالعات مربوط به تحولات انقلابی در جهان محسوب می شود. از سال 1979 به بعد تئوریهای جدید انقلاب ارائه شد و مراكز مطالعات سیاسی و اجتماعی، بررسی تحولات انقلابی در جهان سوم را محور فعالیتهای خود قرار دادند. بسیاری از پژوهشگران بر این اعتقاد می باشند كه تجربه انقلاب اسلامی و تولد نظام سیاسی مبتنی بر اصول و قواعد اسلامی، به عنوان یك نمونه استثنایی در تحولات انقلابی محسوب می شود، زیرا انقلاب ایران خارج از مدار سرمایه داری غرب و سوسیالیسم شرق، خود را به جامعه جهانی تحمیل نمود. از این رو می توان آن را به عنوان اولین الگوی انقلابی و اسلامی در جهان سوم و خاورمیانه مورد توجه قرار داد. ویژگی اصلی انقلاب ایران را باید در ابعاد ایدئولوژیك و فراگیر بودن طبقات و گروههایی دانست كه در شكل دادن به تحولات سیاسی ایران مشاركت داشتند. بر همین اساس رهبران انقلاب اسلامی ایران، گامهایی جدی و فراگیر برای معرفی انقلاب ایران به عنوان مدل سوم درسیاست برداشتند. آنان انقلاب اسلامی را هدیة خداوندی می دانستند كه به ملت ستم كشیده و چپاول شده ایران ارزانی شده است.

در دوران رژیم پهلوی، ایران از سیاست اتحاد و ائتلاف با غرب حمایت به عمل می آورد، اما بعد از پیروزی انقلاب این روند دگرگون شد. ایران با جهت گیری نه شرقی- نه غربی،‌ نشان داد كه تحولات جهانی را خارج از معادلة قدرت در نظام دو قطبی حاصل از جنگ سرد مورد پیگیری قرار می دهد. در تحقیق حاضر به بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس اصل نه شرقی- نه غربی پرداخته خواهد شد. ابتدا زمینه های شكل گیری این سیاست در ایران بعد از انقلاب را مورد بررسی قرار می دهیم و در ادامه به تبیین این اصل پرداخته خواهد شد. سپس برای عینی تر كردن بحث،‌ به تقسیم بندی سیاست خارجی ایران براساس این اصل خواهیم پرداخت، آن را به سه دوره تقسیم كرده و نمود عملی آن در این دوره ها را مورد بررسی قرار می دهیم. با توجه به ابعاد ایدئولوژیكی این انقلاب و ادعای جهانشمولی آن،‌ رهبران انقلاب اسلامی همزمان با نفی وابستگی و سلطه شرق و غرب،‌ صدور آن را مدنظر قرار داده بودند و به عنوان یك جایگزین انقلابی در جهان از آن یاد می كردند، بنابراین به بررسی جنبه دیگر انقلاب ایران كه همان صدور آن و حمایت از ملل مستضعف و جنبش های آزادی بخش می باشد نیز پرداخته خواهد شد.

زمینه های شكل گیری سیاست نه شرقی- نه غربی

بعد از جنگ جهانی دوم، نظام دو قطبی بر محور دو ابرقدرت آمریكا و شوروی بر جهان و روابط بین الملل حاكم، سایه افكنده بود و علی رغم برقراری تز همزیستی مسالمت آمیز و آ‎غاز دوره تشنج زدایی این فكر همچنان حاكم بوده است كه هیچ حادثه و تحول مهم سیاسی در دنیا رخ نخواهد داد و پایدار نخواهد ماند مگر اینكه در رابطه و حمایت یكی از دو ابرقدرت باشد. از طرف دیگر با توجه به تضاد منافع و وجود رقابت میان دو ابرقدرت، هر تحول سیاسی در دنیا كه به ضرر و در خلاف جهت منافع یك ابرقدرت صورت گیرد مالاً به نفع ابرقدرت دیگر خواهد بود.

بین سالهای 1975 تا 1980 ، در حدود هشت رژیم انقلابی در كشورهای جهان سوم به قدرت رسید. این كشورها شامل آنگولا، اتیوپی، گرانادا، موزامبیك، نیكاراگوا، افغانستان، یمن جنوبی و ایران بود. به غیر از ایران باید سایر رژیمهای انقلابی را جزء مجموعه های سوسیالیستی طبقه بندی نمود و در این میان تنها ایران بود كه سطحی مساوی از خصومت و تعارض نسبت به شرق و غرب را در رفتار خود نمایان ساخته بود. سایر واحدهای انقلابی توانستند صرفاً خود را به جنبش عدم تعهد نزدیك نمایند و از انجام هرگونه اقدام مستقل فراگیر عاجز ماندند. [1]

وقوع انقلاب در ایران به همان اندازه كه مبین مخالفت با سیاستهای داخلی شاه بود، نشان از ناخرسندی از سیاست خارجی او هم داشت. محور حمله مخالفان شاه به سیاست خارجی او را انتقاد از اتحاد عملی او با آمریكا تشكیل می داد و از همین جهت به او لقب «شاه آمریكایی» داده بودند. این اتحاد عملی نتیجه رویدادهای سالهای 56-1351 بود. در سال 1351 نیكسون، به شاه وعده داد كه می تواند هر نوع تجهیزات نظامی متعارفی كه بخواهد از آمریكا خریداری كند. شاه رویای تبدیل ایران به یكی از پنج قدرت نظامی متعارف جهان را در سر می پروراند و واشنگتن نیز با سپردن وظیفه ژاندارمری خلیج فارس به او تا حدودی سوداهای وی را تیزتر می كرد. [2] اما از دید بسیاری این نقش شاه به عنوان نماینده آمریكا، نشانة خوش خدمتی كامل او به ایالات متحده و از دست رفتن استقلال كشور بود. این احساس عمومی یكی از سرچشمه های ژرف بیگانگی و بیزاری مردم از رژیم شاه بود.

صدور انقلاب و حمایت از ملل مستضعف و جنبشهای آزادی بخش

اندیشه صدور انقلاب از دیگر مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی بوده است. با توجه به اسلامی بودن انقلاب و جهانشمولی این مكتب و اعتقاد به وجود ارزشها و نورمهای اسلامی كه تا حد زیادی جنبه فراوطنی دارد، سیاست خارجی كشور نمی تواند خود را در محدوده اهداف ملی و یا حتی منطقه ای محبوس نماید و با توجه به این رسالت مهم و غیرقابل تغییر، سیاست خارجی جمهوری اسلامی از نظر فكری و ایدئولوژیك باید سیاستی پیشرو، فعال و پویا باشد. امام دربارة صدور انقلاب می گوید: «ما این واقعیت و حقیقت را در سیاست خارجی و بین المللی اسلامیمان بارها اعلام نموده‌ایم كه درصدد گسترش و نفوذ اسلام در جهان و كم كردن سلطه جهانخواران بوده و هستیم. حال اگر نوكران آمریكا نام این سیاست را توسعه طلبی و تفكر تشكیل امپراطوری بزرگ می گذارند باكی از آن نداریم و استقبال می كنیم». ایشان همچنین می گویند: «ما باید با شدت هر چه بیشتر انقلاب خود را به جهان صادر كنیم و این طرز فكر را كه قادر به صدور انقلاب نیستیم، كنار بگذاریم زیرا اسلام بین كشورهای اسلامی تمایزی قائل نیست، ما حامی تمام محرومان می باشیم … اگر ما در محیط محدودی باقی بمانیم، قطعاً شكست می خوریم، ما باید حساب خود را با قدرتها و ابرقدرتها روشن كنیم و به آنها نشان دهیم كه … توسط اعتقاداتمان با جهان مقابله می كنیم». [6]

براساس اصل 154 قانون اساسی «جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در كل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حكومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری كامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملتهای دیگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستكبرین در هر نقطه از جهان حمایت می‌كند».

با توجه به اصل فوق و مقدمه قانون اساسی كه انقلاب ایران را حركتی برای پیروزی نهایی مستضعفین بر مستكبرین می داند، یكی از اهداف مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی و در حقیقت مقدمه و لازمه تشكیل حكومت واحد جهانی، همانا مبارزه با استكبار جهانی و حمایت از مردم مستضعف دنیا در هر نقطه ای با هر نژاد، زبان و مذهب می‌باشد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                              صفحه

1- مقدمه............................................................................................................... 1

2- زمینه های شكل گیری سیاست نه شرقی،‌ نه غربی........................................ 2

3- تبیین سیاست نه شرقی ، نه غربی................................................................... 5

4- بررسی سیاست خارجی ایران بعد از انقلاب براساس اصل نه شرقی،
نه غربی................................................................................................................. 10

5- صدور انقلاب و حمایت از ملل مستضعف و جنبشهای آزادی بخش.............. 23

6- نتیجه گیری...................................................................................................... 29

7- پی نوشت ها.................................................................................................... 34

8- فهرست منابع ..................................................................................................