مقاله نكاتی پیرامون استاندارد و كارشناسی آثار پاپیه‌ماشه (لاكی روغنی)

مقاله نكاتی پیرامون استاندارد و كارشناسی آثار پاپیه‌ماشه (لاكی روغنی)

مقدمه

پاپیه‌ماشه اساساً واژه‌ای فرانسوی است و در فرهنگ لغت به معنی كاغذ فشرده شده آمده است و معمولاً به اشیاء مقوایی كه سطح آنها به وسیله مینیاتور تزیین و با لاك مخصوصی پوشش یافته است اطلاق می‌شود. این هنر در گذشته با نام نقاشی روغنی یا لاكی (یا لاكی روغنی) مشهور بوده است.

مضامینی كه معمولاً بر روی اشیاء روغنی به خصوص قلمدان، جلد و قاب آیینه، نقاشی می‌شود عبارتند از گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، صورت‌سازی، منظره، صحنه‌های بزم و رزم، شكار، مساجد و ابنیه، داستانهای شاهنامه، حیوانات و خلاصه زندگی روزمره مردم در حالات مختلف. بین نقاشی ایران و هنر پاپیه‌ماشه ارتباط مستقیم وجود دارد. وجود هنر نقاشی در ایران پیش از خلفای عباسی ثابت می‌كند كه نه تنها این صنعت از خارج به ایران نیامده بلكه در سرزمین ایران از باستان معمول بوده و در دوره‌های مختلف به ممالك همجوار مانند امپراتوری روم شرقی و كشورهای اسلامی و هندوستان و تركستان نیز نفوذ كرده و در آن ممالك آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته است. 

تعاریف و اصطلاحات

1-‌ روغنی سازی: كلیه مصنوعاتی از جنس مقوا، كاغذ و چوب كه بر سطح آنها بوم‌سازی انجام و پس از نقاشی روغن‌كاری شده باشد در زمره آثار روغنی‌سازی شده
قرار دارد.

2-‌ بدنه: اصطلاحاً به زیرساختی گفته می‌شود كه از جنس خمیر كاغذ یا كاغذ فشرده تهیه می‌شود.

3-‌ بوم: اصطلاحاً به ساخت و ساز و تزئیناتی كه قبل از نقاشی بر روی آثار روغنی ایجاد می‌شود، اطلاق می‌شود كه به 9 دسته: بوم روغنی، بوم لعابی، بوم مرغش، بوم
ته طلایی، بوم زرافشان، بوم زرك، بوم كشف (لاك پشتی)، بوم موجی و بوم ابری تقسیم می‌شود.

4-‌ رنگ جسمی: رنگهای غیر شفاف كه حالت پوشانندگی دارند.

5-‌ رنگ روحی: رنگهای شفاف كه پس‌زمینه دیده می‌شود.

6-‌ واشور: در نقاشی روغنی از آنجا كه سطح كار روغنی است، رنگها به سطح آن نمی‌چسبند. برای رفع این مشكل پارچه نرمی را به محلول رقیق از سریشم و شیره انگور آغشته كرده و بر روی سطح كار می‌مالند. به این عمل «واشور كردن» می‌گویند.

7-‌ مهره كردن: به منظور تثبیت كاغذها بر روی هم در هنگام ساخت مقوای
زیر ساخت، شیء صیقلی مانند سنگ عقیق یا یشم را در جهات مختلف بر سطح كار
مالش می‌دهند. در صورت در دسترس نبودن سنگهای فوق از هر شیء صیقلی دیگر نیز می‌توان استفاده كرد. 

ویژگی‌ها

1-‌ ویژگی‌های مواد اولیه:

1-‌1-‌ زیر ساخت یا بدنه: به طور معمول جهت تهیه زیرساخت كه می‌بایست محكم، یكنواخت و صاف باشد معمولاً از خمیر كاغذ یا كاغذ فشرده استفاده می‌شود. ضخامت
زیر ساخت باید متناسب با مورد مصرف انتخاب شود.

1-‌2-‌ چسب: چسب مورد مصرف سریشم است.

1-‌3-‌ روغن كمان: روغن كمان، روغنی پوشش دهنده و جلا دهنده است، این روغن از تركیب دو ماده سندروس (صمغ نوعی درخت كاج) و روغن بزرك به نسبت‌های 1 به 1 یا 1 به 2 یا 1 به 3 بسته به نظر و نتیجه‌ای كه هنرمند انتظار دارد به وسیله حرارت
تركیب شده و پس از قوام آمدن استفاده می‌شود. لازم به ذكر است امروزه به جای این روغن از روغن جلا استفاده می‌شود.

1-‌‌4-‌ رنگ: رنگ‌های مورد استفاده از سه منشاء طبیعی تهیه می‌شود: رنگ‌های معدنی، رنگ‌های گیاهی و رنگ‌های حیوانی.

1-‌4-‌1-‌ رنگ‌های معدنی به سه دسته تقسیم می‌شود:

الف- رنگهایی كه به صورت مستقیم از معادن به دست می‌آید، مانند: لاجورد، زرنیخ، گل ماشی و سبز سیلو

ب-‌ رنگهایی كه بوسیله تغییرات شیمیایی به صورت رنگ مورد نظر درمی‌آید، مانند: سفیداب، سرنج و سبز زنگاری.

ج-‌ رنگهایی كه هم به صورت معدنی و هم به وسیله تركیبات شیمیایی ساخته می‌شود، مانند شنگرف و اخرا.

1-‌4-‌2- رنگهای گیاهی: مانند نیل، عصاره ریوند، روناس و ...

1-‌4-‌3-‌ رنگهای حیوانی: مانند قرمز دانه.

رنگها را پس از ساییدن در میان دو سنگ به نام «سن سنگ و بالا ساب» تا حدی كه بسیار نرم شود، 

-‌ ویژگی‌های ابزار كار

2-‌1-‌ سوهان: وسیله‌ای است فلزی كه برای ساییدن لبه‌های مقوای آماده شده جهت گرد كردن لبه‌ها از آن استفاده می‌كنند.

2-‌2-‌ گزن: وسیله‌ای است شبیه چاقو كه لبه تیزی دارد و برای بریدن مقواها در تهیه زیرساخت به كار می‌رود.

2-‌3-‌ پرس: عبارت است از وسیله‌ای كه لایه‌های كاغذ تازه برچسب خورده را با آن تحت فشار قرار می‌دهند تا ورقه‌های كاغذ خوب به یكدیگر بچسبند.

2-‌4-‌ زه: برای برطرف كردن پرزهای كاغذ از آن استفاده می‌شود.

2-‌5-‌ كاغذ سمباده: جهت صاف و صیقلی كردن پشت و روی زیرساخت استفاده می‌شود. 

ویژگی‌های ساخت

3-‌1-‌ تهیه زیر ساخت: ساخت زیر ساخت یا بدنه برای مصنوعات مختلف متفاوت است.

3-‌1-‌1-‌ مقوا: مقوا را به سه طریق می‌سازند: الف: چلواری، ب- خمیری، ج- كاغذی. و.........