مقاله بررسی آمریكا و خیزش اسلامی مردم ایران

مقاله بررسی آمریكا و خیزش اسلامی مردم ایران در 22 صفحه ورد قابل ویرایش  

رژیم شاه بعد از كودتای 28 مرداد 1332 هـ. ش (1953 م)، همواره یكی از متحدین امریكا در منطقة خلیج فارس به حساب می‌آمد. و هنگامی كه كارتر زمام امور امریكا را به دست گرفت، چون وجهة بین المللی ایالات متحده خدشه‌دار شده بود، بر اساس شاه با انتصاب جمشید آموزگار به جای هویدا، دست به كار اصلاحات شد و تعدادی از زندانیان سیاسی را آزاد كرد. امریكا هم به پشتیبانی خود از آن رژیم ادامه داد و بالاخره با سرشاه به امریكا در آبان ماه 1356 هـ.ش (1977م) این روابط مستحكم‌تر شد.

به دنبال شروع و گسترش مجدد نارضایتی‌های داخلی در ایران از نیمة دوم سال 1356 هـ.ش (1977م)، امریكایی‌ها بحران ایران را زودگذر تلقی می‌كردند و با توجه به مجموعه‌ای از پیوندها و ملاحظات استراتژیك میان شاه و امریكا در طی سی و هفت سال سلطنتش، اطمینان داشتند كه شاه می‌تواند بحران را پشت سر بگذارد. گزارشاتی كه امریكایی‌ها از اوضاع ایران تهیه می‌كردند، عدم  تفكر جدی برای «ایران بعد از شاه» را گواهی می‌كرد.

قبل از بررسی موضع ایالات متحده در قبال بیداری اسلامی مردم ایران، ذكر نكته‌‌ای ظریف، به شناخت دقیق از مواضع امریكا كمك خواهد كرد. مطلبی كه راجع به عملكرد امریكا در برابر انقلاب اسلامی قابل ذكر است، طرز تفكر و بدراشت جناح حاكم بر امریكا از انقلاب اسلامی و همچنین تدابیر آنها در برابر قیام مردم است.

در رابطه با تدابیر سران كاخ سفید دو طرز تفكر در امریكا وجود داشت. طرز تفكر اول كه در رأس آن برژینسكی مشاور امنیته ملی كارتر قرار داشت و سركوبی افراطی قیام مردم، اقدام قاطع برای اعادة نظم و پس از آن مساعی محتاطانه برای ایجاد فضای بازتر را برای حفاظت از منافع امریكا تجویز می‌كرد. طرز تفكر دیگر كه در رأس آن سایروسونس وزیر امور خارجه و ویلیام سولیوان سفیر امریكا در تهران قرار داشتند، بر اساس نظریة «پیشبرد دموكراسی» حفظ منافع امریكا را در سازش بین نیروهای انقلابی  و لزوم خارج شدن شاه و بسیاری از فرماندهان و افسران ارشد از صحنة مذاكره با مخالفین میانه روی امریكا برای جلوگیری از رادیكال‌تر شدن انقلاب و انتخاب شخص معتلی به جای شاه می‌دانستند. [1] این طرز تفكر جناح دمكرات حاكم بر امریكا بود. گر چه در هنگام اجرا یكی از تفكرات دو حزب جمهوری خواه و دمكرات اجرا می‌شد و طرف دیگر ملزم به اطلاعات بود؛ یعنی شیوه عمل واحد بود.

شیوة برخورد سردامداران كاخ سفید با خیزش اسلامی مردم ایران برگفته از همان طرز تفكر اول بود. این تفكر تا زمانی ملاك عمل قرار می‌گرفت كه گزارش‌های «سیاه» و وزارت دفاع امریكا «پنتاگون» از اوضاع ایران خوش‌بینانه بود. نمونة این گزارش‌ها، یك گزارش بیست و دو صفحه‌ای تحت عنوان «ایران بعد از شاه» بود كه توسط وزارت امور خارجه و سیا تهیه شده بود و زودگذر بودن بحران جاری را گواهی می‌كرد. در گزارش سیا كه در شهریور ماه 1357 هـ. ش (1978 م) تهیه شده بود این چنین آمده بود:

ایران نه فقط در شرایط انقلابی قرار ندارد، بلكه حتی آثار و علایمی از نزدیك بودن شرایط انقلاب هم در آن به چشم نمی‌خورد.[2]

پشتیبانی امریكا از رژیم شاه كه در لحظات ساس قیام مردم صورت می‌گرفت تا اواسط دی ماه 1357 هـ.ش (1978 م) یعنی نزدیك چهل روز به پیروزی انقلاب مانده، ادامه پیدا كرد مكالمة تلفنی كارتر و وزیر خارجه‌اش با شاه در 19 شهریور 1357 هـ. ش و اعلام حمایت جدی از شاه، یه معنی صحه گذاردن بر اقدامات وی در كشتار مردم ایران در 17 شهریور همان سال بود. همیچنین پشتیبانی امریكا از شاه قبل از حوادث 13 آ‎بان باعث شد كه شاه با پشتگرمی امریكایی‌ها، تظاهرات 13 آبان را سركوب كند و بعد از آن با پشتیبانی كاخ سفید، دولت نظامی را حاكم نماید. نمونة دیگر حمایت كارتر از شاه در اوج انقلاب، دیدار ولیعهد ایران با كارتر در آبان 1357 هـ.ش در كاخ سفید بود كه در این دیدار كارتر بر حمایت امریكا از شاه تأكید ورزید. علاوه بر این، كارتر در این سال در پیامی به مناسبت سالگرد تولد شاه، حمایت از رژیم پهلوی را جزء جدایی ناپذیر سیاست خارج امریكا اعلام كرد.

1-   مواجه شد.

2- دیگر عملكرد دولت موقت در دوران نه ماهه حاكمیت‌اش، مخالفت و سنگ‌اندزی در سر راه ارگان‌ها و نهاد‌های تولد یافته از انقلاب بود. این مخالفت‌ها به بهانة‌ تعدد مراكز قدرت و تصمیم‌گیری و بدون اعتقاد به كارآیی نهادهای خود جوش و با خط دهی امریكایی‌ها صورت می‌گرفت. به عنوان نمونه احمد صدر حاج سید جوادی وزیر دادگستری كابینة بازرگان در ملاقات با كاردار سفارت امریكا در تهران در مورد سیاست تضعیف دادگاه‌های انقلاب كه مورد تأكید امركیا بود، موافقت خود را با این سیاست امریكا اعلام كرد. در اسناد مكشوفه از سفارت امریكا این تأثیرپذیری چنین بیان شده است:

جوادی مجدداً تشكر خودش را از ملاحظات ما ابراز داشت و تكرار كرد كه سیاست دولت موقت ایران این است كه قدرت دادگاه‌های انقلاب را هر چه سریع‌تر تا آنجایی كه شرایط اجازه می‌دهد تقلییل دهد.[3]

3- از دیگر عملكردهای دولت موقت در راستای تأمین اهداف امریكا، انجام مذاكرات با امریكایی‌ها و زمزمة فروش هواپیماهای «F-14» متعلق به نیروی هوایی جمهوری اسلامی به ایالات متحده به بهانة‌«پیچیده بودن سیستم پرواز»، «عدم آزمایش موشك‌‌ها» و «مشكل بودن استفاده كردن از آنها حتی برای خود امریكایی‌ها» و . . . بود كه با توطئه تلقی شدن و مخالفت روحانیون، مردم و انقلابیون مذهبی، این طرح دولت موقت با شكست مواجه شد. قصد ما در اینجا پرداختن به همه زوایای تاریك چنین تصمیم خطرناك از جانب دولت موقت نیست؛ بلكه هدف اصلی، اثبات طرح چنین مسأله‌ای در كالینة بازرگان و عامل اجرایی جهت‌گیری انحراف بودن آنهاست كه به نظر می‌رسد این نوشته از ابراهیم یزدی كه در تاریخ ششم بهمن ماه 1359 هـ.ش  خطاب به رزونامة جمهوی اسلامی نوشته شد، كفایت از مقصود نماید:

دولت موقت از اینجانب خواستند كه امكانات فروش هواپیماهای F-14 را بررسی كنم و از آمریكایی‌ها استمزاجی بنمایم. اینجانب عیناً همین كار را كرده و نتیجة آن را هم به دولت گزارش كردم.

در مجموع اگر از همة جوانب وابستگی دولت موقت هم صرف نظر كنیم، طرحفروش هواپیماهای پیشرفتة F-14 به امریكایی‌ها، بسان لكة ننگی بر سیاست خارجی لیبران‌های نهضت آزادی ثبت گردیده كه مجری سیاست‌های واشنگتن بودن را برای پرهیز از اطاله كلام از بررسی آن در اینجا صرف نظر می كنیم.