مقاله بررسی حسابداری دولتی

مقاله بررسی حسابداری دولتی در 89 صفحه ورد قابل ویرایش 

فصل اول) كلیات حسابداری دولتی

1-مسئولیت پاسخگوئی عمومی:

مسئولیت پاسخگوئی عمومی سنگ بنای نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولت است «هیأت استانداردهای حسابداری دولتی آمریكا GASB[1]» از دیرباز و بالاخص از اوایل نیمه دوم قرن بیستم به بعد در كشورهای پیشرفته و نسبتاً توسعه یافته، پاسخگوئی عمومی به عنوان یكی از مسئولیتهای اساسی مورد پذیرش دولتها قرار گرفته و از همان زمان صاحبنظران حسابداری و امور مالی دولتها اعتقاد داشته اند كه نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی بعنوان ابزار اصلی ایفای مسئولیت پاسخگوئی عمومی نقش مهمی بعهده دارد. بدین ترتیب مفهوم مورد نظر بعنوان شالوده و مركز ثقل نظام حسابداری و گزارشگری مالی دولتی مورد توجه و تأكید قرار گرفته و چارچوب نظری و اصول و استانداردهای حسابداری دولتی در كشورهای توسعه یافته، براساس مفهوم مسئولیت پاسخگوئی عمومی تدوین و نظامهای حسابداری این قبیل كشورها برپایه چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگوئی طراحی و به مورد اجراء گذاشته شده است. در فرهنگ لغات مفهوم مسئولیت پاسخگوئی به شرح زیر تعریف شده است:

الزام شخص به توضیح و تشریح همراه با ارائه دلایل منطقی در مورد اعمالی كه انجام داده است. مسئولیت پاسخگوئی دو وظیفه كاملاً شخص را دربرمی‌گیرد:

1-الزام به انجام دادن یك عمل یا وظیفه شخص موسوم به “Responsibility”

2-الزام به توضیح و تشریح چگونگی انجام مسئولیت از طریق ارائه گزارشهای لازم مبتنی بر دلایل منطقی و قابل اتكا موسوم به “Accountability”

بزرگترین پاسخگو در هر جامعه‌ای، دولت آن جامعه است. دولت منابع مردم را در اختیار دارد پس باید به مردم به عنوان پاسخ خواه، گزارش بدهد كه منابع آنها را چگونه مصرف كرده است. ارائه چنین اطلاعاتی توسط دولت از طریق صورتهای مالی امكانپذیر است. مهم ترین گزارش مالی دولت در ایران «صورتحساب عملكرد  سالانه بودجه كل كشور» می‌باشد كه توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی و شخصاً اداره كل تمركز و تلفیق حسابها و روشهای حسابداری تهیه و تنظیم می‌گردد و می بایست تا پایان آذر ماه سال بعد برای سال قبل تهیه گردد و در اختیار دیوان محاسبات كشور قرار گیرد. طبق اصل 54 قانون اساسی دیوان محاسبات مستقیماً زیر نظر مجلس شورای اسلامی اداره می‌شود و استقلال دیوان محاسبات كشور را بعنوان حسابرس مستقل حكومت تأمین نموده است. طبق اصل 55 قانون اساسی دیوان محاسبات كشور را مكلف نموده است كه كلیه حسابهای وزارتخانه‌ها، موسسات و شركتهای دولتی را رسیدگی كند تا اطمینان حاصل نماید كه هیچ هزینه‌ای از اعتبارات مصوب تجاوز ننموده و هر وجهی در محل خود به مصرف برسد. بنابراین دیوان محاسبات پس از بررسی صورتحساب عملكرد سالانه و در نظر گرفتن نتایج حسابرسی انجام شده توسط حسابرسان آن دیوان كه در صورت احراز تخلف بعنوان موارد واخواهی مجموعاً در گزارشی تحت عنوان گزارش تفریغ بودجه به مجلس شورای اسلامی تسلیم تا به طریق مقتضی در دسترس عموم قرار گیرد. (پاسخگویی دولت از این طریق است.)

2-تعریف حسابداری دولتی (Governmental accounting): مجموعه قوانین و مقررات روشها توأم با دانش حسابداری كه ذیحساب دستگاههای اجرایی در رابطه با فعالیتهای مالی خود حسب مورد مكلف به بكارگیری و رعایت آن می‌باشد.

تعریف دیگری از حسابداری دولتی: حسابداری و گزارشگری مالی دولتی نظامی است كه اطلاعات مالی مربوط به فعالیتهای دولت و واحدهای تابعه را به نحوی جمع‌آوری، طبقه‌بندی، تلخیص و گزارش می نماید كه از یك سو دولت و مقامات منتخب مردم را در ادای مسئولیت پاسخگوئی و تصمیم‌گیری صحیح مالی و كنترل برنامه‌های مصوب یاری داده و از سوی دیگر زمینه را برای قضاوت آگاهانه مردم نسبت به عملكرد دولت و ارزیابی مسئولیت پاسخگوئی فراهم نماید.

3-دستگاه اجرایی: طبق تبصره ماده 2 قانون دیوان محاسبات شامل وزارتخانه (بموجب قانون و رأس هرم سازمان آن وزیر است)، موسسه (بموجب قانون ایجاد وزیر نظر یكی از قوای سه گانه مانند نهاد ریاست جمهوری)، سازمان (شامل موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی كه بمنظور ایجاد وظایف و خدماتی كه جنبه عمومی دارند تشكیل می‌شود مانند سازمان تامین اجتماعی، هلال احمر، كمیته امداد، شهرداری و . . . )، شركتهای دولتی (بیش از 50% سرمایه متعلق به دولت) و سایر واحدهایی كه به نحوی از انحاء از بودجه كل كشور استفاده می‌كنند.

فصل پنجم) حسابداری درآمد

در طبقه‌بندی منابع و مصارف بودجه درسنوات قبل از سالهای 81 درآمدهای عمومی شامل كلیه وجوهی كه از محل مالیات ،‌عوارض، انحصارات، مالكیت و سود شركتهای دولتی، فروش نفت و گاز و معادن، ساختمان و ماشین‌آلات و … می‌گردید و این درآمدها صرف پرداخت هزینه‌ها اعم از هزینه‌هایی كه كالا و خدمات حاصل از آن صرفاً در یك سال مالی درایجاد درآمد یا انجام خدمات مصرف می‌‌گردید (هزینه‌های جاری) و همچنین هزینه‌هایی كه كالا و خدمات حاصل از آن در بیش از یك سال مالی در جهت نیل به اهداف مورداستفاده قرار می‌گرفت (هزینه‌های سرمایه‌ای) یا تملك دارائیهای سرمایه‌ای ولی در سال 81 درآمدهای عمومی صرفاً شامل مالیات، عوارض جرائم درآمد حاصل از انحصارات،‌ سود شركتهای دولتی و … می شود و مصارف آن مخارجی است كه كالا و خدمات حاصل از آن در یك سال مالی بمصرف می‌رسد و وجوه حاصل از فروش سرمایه‌ها از قبیل نفت و گاز و معادن و ساختمان و ماشین‌آلات به جای درآمد عمومی تحت عنوان واگذاری دارائیهای سرمایه‌ای طبقه‌بندی و صرف تملك دارائیها سرمایه‌ای از قبیل ساختمان‌ها و تأسیسات ، خرید ماشین‌آلات و تجهیزات اقلام گرانبها و … می‌گردد.

نحوه ثبت عملیات حسابداری وصول و ارسال درآمدهای عمومی

1) درآمد عمومی واحد دستگاه         ***

(تفكیك درآمد) درآمد عمومی پیش‌بینی شده ***

بابت ثبت درآمدهای پیش‌بینی شده دستگاه اجرائی (ثبت بودجه‌ای)

2) درآمد عمومی پیش‌بینی شده        ***

                درآمد عمومی تحقق یافته                             ***

بابت ثبت درآمدهای تحقق یافته (ثبت بودجه‌ای)

1-2) بانك تمركز وجوده درآمد عمومی ***

                                      درآمد عمومی وصولی ***

بابت وصول درآمدهای عمومی طی سال (دریافت اعلامیه بستانكار بانك بابت وصول درآمد)

بانك تمركز وجوه درآمد عمومی از حسابهای غیر قابل برداشت می باشد كه بمنظور وصول درآمدها و به درخواست ذیحسابان دستگاههای اجرائی و توسط خزانه نزد بانكهای دولتی افتتاح می گردد. وجوه وارده به این حسابها غیر قابل برداشت بوده (فاقد دسته‌چك) و باید در پایان روز- هفته- ماه و یا موارد دیگر به حسابهای تمركزی خزانه نزد بانك مركزی واریز و اعلامیه‌های مربوط به دستگاه اجرائی و خزانه ارسال گردد.

3) خزانه تمركز وجوه درآمد عمومی ***

                   بانك تمركز وجوه درآمد عمومی      ***

بابت واریز درآمدهای وصولی به حساب خزانه طی اعلامیه‌های بدهكار بانك

4) درآمدهای عمومی ارسالی           ***

                             خزانه تمركز وجوه درآمد عمومی ***

بابت اخذ تأئیدیه درآمدهای ارسالی از خزانه (فرم 6 خزانه)

5) مطالبات قابل وصول یا بدهكاران ***

                             حساب كنترل درآمد                      ***

بابت ثبت مطالبات قابل وصول از مؤدیان یا اشخاص (مثلاَ جرایم رانندگی) یا صدور برگ تشخیص مالیاتی

6) اسناد دریافتنی ***

                   مطالبات قابل وصول یا بدهكاران      ***

بابت دریافت مثلاً سفته از مؤدیان

7) اسناد در جریان وصول ***

                   اسناد دریافتنی                    ***

بابت ارسال اسناد به بانك جهت وصول

8) اسناد نكول شده  ***

                   اسناد در جریان وصول  ***

بابت نكول سفته دریافتی از بانك

9) اجرا و دعاوی حقوقی ***

                   اسناد نكول شده        ***

بابت ارسال اسناد به اداره وصول و اجرا

در هریك از مراحل بندهای 5 تا 9 كه درآمد تشخیص به حیطه فرمول درآید بشرح زیر ثبت می شود.

10) كنترل درآمد       ***

                   طرف حساب             ***

بابت وصول مطالبات

11) درآمد عمومی پیش‌بینی شده      ***

                             درآمد عمومی تحقق یافته      ***

بابت شناسایی درآمدهای تحقق یافته

12) بانك تمركز وجوه درآمد عمومی                    ***

                             درآمد وصولی عمومی                   ***   

بابت ثبت درآمدهای وصولی

(بعد از اینكه ثبت 10 زده شد باید درآمد شناسایی  و به بانك تمركز واریز شود).

‹‹بستن حسابها››

1)     درآمد عمومی پیش‌بینی شده  ***

درآمد عمومی تحقق یافته      ***

          درآمد عمومی واحد دستگاه   ***

بابت بستن حسابهای بودجه‌ای درآمدها

2) درآمد عمومی وصولی      ***

          درآمد عمومی ارسالی                    ***

3) كنترل درآمد         ***

          مطالبات قابل وصول            ***

          اسناد دریافتنی                    ***

          اسناد در جریان وصول        ***

‹‹ وجوه اضافه دریافتی››

بموجب قوانین و مقررات دستگاههای اجرائی مكلفند وجوه و درآمدهایی را كه به هر دلیل خارج از قوانین و مقررات یا مازاد بررقم، پیش‌بینی شده در قوانین و مقررات وصول می‌كند به افراد مسترد نمایند.

جهت تسریع در استرداد این گونه وجوه ذیحساب دستگاه اجرائی مبالغی را تحت عنوان تنخواه گردان از خزانه دریافت تا بمحض رجوع ذینفع نسبت به استرداد وجوه اضافه دریافتی از محل آن اقدام نماید ثبت فعالیتهای مربوطه بشرح زیر است.

1) بانك رد وجوه اضافه دریافتی      ***

          تنخواه‌گردان رد وجوه اضافه دریافتی                   ***

بابت دریافت تنخواه از خزانه

2)     وقتی افراد مدرك نشان می‌دهند كه مثلاً 000/200 ریال اضافه پرداخت كرده‌اند.

رد وجوه اضافه دریافتی استردادی  ***

بانك رد وجوه اضافه دریافتی                   ***

بابت استرداد وجوه اضافه دریافتی به اشخاص

1-2)چنانچه وجوه اضافه دریافتی مربوط به درآمدهای سالجاری باشد باید حساب درآمد بشرح زیر تعدیل گردد.

درآمد عمومی وصولی          ***

                   درآمد عمومی ارسالی                    ***

[1] . Governmental accounting standard board