مقاله حکمت ابنیه سنتی ایران

مقاله حکمت ابنیه سنتی ایران

بخشهایی از متن مقاله:

3-4- فرم بنا

خصوصیات كلی فرم بنا در این مناطق به قرار ذیل است :

الف-ساختمانها بصورت حیاط مركزی و نیمه درون گرا

ب-حداكثر استفاده از سایه و كوران هوا

ج-ارتفاع اتاقها زیاد و پنجره ها بلند و كشیده

د-ایوانها وسیع و مرتفع

ه- عدم وجود زیرزمین

و.طاقها غالباً مسطح

ه-در این كناره اكثر ساختمانها نیمه درون گرا هستند و اطاقها در اطراف یك حیاط مركزی قراردارند . فرق عمده این ساختمانهای حیاط مركزی با ابنیه مشابه در مناطق فلات مركزی ایران در این است كه با وجود آنكه این ساختمانها درون گرا می باشند ، ولی ارتباط آنها با فضای خارج كاملا بسته نیست و پنجره های بلند و مرتفع و ایوانهای وسیع رو به فضای كوچه و یا میدان در طبقات دوم و خصوصاً سوم ساختمان دارند . (اشكال 8-4و11-4) . دلیل این امر بدین لحاظ است كه به منظور استفاده از تهویه دو طرفه هوا در داخل اتاق و كاستن از شدت گرما ، با باز كردن پنجره های رو به حیاط از یك طرف و پنجره هایی روبه كوچه از طرف دیگر این تهویه صورت می گیرد . همچنین هنگام عصر و غروب كه از شدت آفتاب كاسته می شود ، اهالی در ایوانهای خارجی رو به دریا می نشینند و از جریان بادی كه بین دریاو ساحل وجود دارد لذت می برند .

ایوان در این منطقه از سایر نواحی از ایران بزرگتر است و فضای بسیار مهمی در ساختمان محسوب می شود . در فصول گرم كه مدت آن حدود نیمی از سال است ، اغلب فعالیت های روزمره در داخل ایوان انجام می شود ، زیرا در ایوان هم تهویه به خوبی صورت می گیرد و هم در زیر سایه قرار دارد . خانه های مسكونی در این بندر همانند خانه های مسكونی در سایر اقلیمهای ایران ( به جزء اقلیم معتدل و مرطوب جنوب دریای خزر ) به صورت حیاط مركزی است یعنی حیاط در وسط خانه و اطاقها در اطراف آن می باشد
(شكل 14-4 ) . در اینجا نیز مانند سایر مناطق ، خانه اغنیا از چند حیاط به نامهای بیرونی ، اندرونی و خدمات تشكیل شده است . حیاط بیرونی مختص افراد نا محرم ، مردان ، مهمانان مرد خانه و بالاخره تجارتخانه مرد خانه است. این حیاط و اتاقهای مجاور آن بزرترین و بهترین قسمت ساختمان می‌باشد . بخش اندرونی مختص افراد محرم می باشد و معمولا زنان و دختران خانه و اقوام نزدیك در این قسمت هستند . بعضی از خانه های بزرگتر حیاط سومی داشته اند به نام حیاط خدمات كه مخصوص خدمه و احیاناً‌ نگهداری طیور و چهارپایان بوده است و مختصر تر و ساده تر از سایر قسمت های خانه است.

عملكرد های گوناگون این خانه نه تنها به وسیله حیاطهای مختلف تقسیم می شود ، بلكه در هر حیاط نیز طبقات مختلف خانه دارای عملكرد های متفاوتی است .

همانگونه كه ذكر شد به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و رطوبت بسیار زیاد هوا ، زیر زمین در این خانه ها وجود ندارد . لذا ساختمان از طبقه همكف شروع می شود كه این طبقه مخصووص امور خدماتی و انبار است . دلیل این امر بدین لحاظ است كه چون حیاط این خانه ها نسبتا كوچك و ارتفاع دیوارها زیاد است ، در این طبقه امكان دسترسی به نور مستقیم آفتاب وجود ندارد و همیشه در سایه و نمدار می باشد . به علاوه اغلب كف و دیواره‌های آن رطوبت زمین را بالا كشیده و نمناك است . رطوبت سنگین هوا نیز در سطح حیاط وجود دارد و به دلیل محصور بودن كامل حیاط از چهار طرف ، این رطوبت تهویه نمی شود . علاوه بر این ، در این خانه ها بدلیل محرمیت ، پنجره رو به بیرون در طبقه هم كف وجود ندارد و تهویه هوا در داخل اتاقها به سختی صورت می گیرد . لذا این طبقه كه اهمیت كمتری دارد و ارتفاع آن نیز نسبت به طبقات فوقانی كمتر است ( شكل 15-4) ، محل نگهداری مایحتاج خانواده می باشد و اگر تجارتخانه آقای خانه در همین منزل باشد ، كه اغلب این طور بوده ، مال التجاره نیز در همین طبقه نگهداری می‌شده است. آشپزخانه و آب انبار نیز در همین طبقه می باشد .

...

2-3-6-طاق و گنبد

همانگونه كه قبلاً ذكر شد ، به دلیل كمبود چوب در فلات مركزی

ه:بازشوها كوچك

و:ایوانها و حیاط ها كوچك

ز:دیوارها نسبتا قطور

خانه های سنتی در این نواحی نیز مانند مناطق مركزی ایران به صورت حیاط مركزی احداث می شوند . منتهی در اینجا اطاقهای واقع در سمت شمال حیاط از سایر قسمتها بزرگتر و وسیعتر است و تالار یا اطاق اصلی نشیمن خانه در همین سمت واقع می باشد . این مطلب به دلیل استفاده از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در زمستان است و چون فصل تابستان عمدتا كوتاه و دمای هوا نسبتاً معتدل است ، از سمت جنوب ساختمان كمتر استفاده می‌شود . اتاقها جنوبی و در بعضی از خانه ها اگر اتاقهای شرقی و غربی نیز وجود داشته باشد ، اكثراً جهت انبار و فضاهای خدماتی مانند اتاق خدمه و یا سرویس های بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد . این خانه ها اغلب دارای زیر زمین با سقف كوتاه ، در زیر قسمت زمستان نشین هستند كه در تابستان به خاطر آنكه هوای آن نسبتا خنك است . جهت سكونت اهل خانه می باشد . در شهر همدان به زیر زمین « سیزان » می گویند و در بعضی از خانه ها كه مسیر قنات و یا شعبات آن از زیر ساختمان رد می شود ، سیزان توسط چند پله به چشمه كه محل برداشت آب از قنات است و از كف سیزان پایین تر واقع شده ، مرتبط می باشد (شكل 4-5) .

از آنجاییكه هوا در اغلب مواقع سال سرد و یا بسیار سرد است ، لذا اكثر فعالیت های روزمره در داخل اتاقها صورت می گیرد . به همبن دلیل ابعاد حیاطها در این نواحی قدری كوچكتر از مناطق فلات مركزی ایران است و عمق ایوانها نیز از مناطق جنوبی كشور به مراتب كمتر می باشد .

در اكثر شهرهای مناطق سرد سیر ، همانند مناطق گرم و خشك ایران ، كف حیاط ساختمانها یك الی یك و نیم متر پایین تر از پیاده رو است تا آب انبار واقع در زیر زمین نمود . البته پایین تر بودن ساختمان از سطح معابر باعث حفظ حرارت درون ساختمان نیز می شود ، زیرا زمین مانند یك عایق حرارتی اطراف خانه را احاطه كرده و مانع تبادل حرارت بین ساختمان و محیط اطراف می شود . به طور كلی در مناطق سرد باید حداكثر كوشش صورت گیرد كه سطح تماس بنا با سرمای خارج كمتر باشد تا حرارت كمتری به خارج نفوذ كند . لذا احجامی نظیر مكعب و مكعب مستطیل كه نسبت سطح بیرونی آنها به حجم داخل بنا كم می باشد ، جهت این ناطق مناسب است . قطر زیاد دیوارها و بازشوهای نسبتاً‌كوچك نیز به جلوگیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا كمك می كند . قطر زیاد دیوار كه از مصالح بنایی است خود به عنوان منبع ذخیره حرارت عمل می كند و در طی روز كه افتاب به آن می تابد و گرم می شود ، كماكان گرمای خود را در شب حفظ كرده و به تعدیل دمای داخل ساختمان كمك می كند .

...

توجه!!

این فایل بصورت جامع در 79 صفحه میباشد که در سایت های دیگر  با 54 صفحه با همین قیمت به فروش میرسد.