تأثیر فرهنگ و تمدن اسلامی در شكل گیری تمدن مدرن غرب

مقدمه

بر اساس كشفیات باستان شناسی و مطالعات تاریخی، جامعه شرقی و به ویژه منطقة بین النهرین محل ظهور نخستین تمدن بشری و كانون تجمع انسانی است. به همین دلیل و به منظور انتظام بخشیدن به روابط اجتماعی و تهذیب اخلاقی، دین كانون مظهر ادیان الهی و حتی مذاهب غیر آسمانی است جذابیت‌های اقتصادی، دینی، جغرافیایی و بخصوص شرایط شبه جزیره بودن این منطقه از آغاز شكل گیری ؟ نیست موجب گردید كه هر قدمی برای دستیابی به این جذابیت‌ها منطقه را مورد هجوم قرار دهد. این تهاجم موجب گردید كه خاورمیانه منطقه‌ای از نژادها – مذاهب زبانها و خلاصه مجموعة فرهنگی تفكیك ناپذیر شود. اما از میان تهاجم فرهنگ‌های مهاجم آنچه كه خاصیت اثر گذاری و تاثیر پذیری بیشتری درشت فرهنگ غربی بود.

الف: تعریف فرهنگ و تمدن

به مقتضای موضوع تحقیق ضرورت دارد ابتدا موضوع و مفهوم فرهنگ و تهران را شناسایی كنیم:

درباره دو واژه فرهنگ و تمدن باید اشاره كنیم كه تمدن كلمه عربی و اندیشه تمدن و همخانواده آن مدینه و مدنیت به معنای شهر و شهرنشین است و در باب تفصل معنای متخلق شدن به شهرنشینی یا خوی و خصلت شهرنشینی به خود گرفتن، پیدا كرده است. اما فرهنگ اسم مركبی است كه ریشه اوستایی دارد و در دو قسمت «فر» و «هنگ» تشكیل شده است. قسمت اول پیشوند و قسمت دوم از ریشه «شنك»به معنی كشیدن و فرهیختن است.

با وجود عربی بودن كلمه تمدن، واژه دیگری كه مترادف آن در زبان عربی بوده و معنای تمدن شهرنشین و تجهیزات صنفی را می رساند. كلمه «حضاره» و حضارت می باشد و نیز مترادف واژه فرهنگ در زبان عربی كلمه «الثقافه» است كه به معنی تمدن معنوی و فرهنگ بكار برده شده است.

تاریخچه بكارگیری واژه فرهنگ در زنان فارسی به ایران پیش از اسلام باز می گردد و در ستون پهلوی پیش از اسلام و پس از آن پیوسته بكار میرفته است. واژه فرهنگ در سده‌های گذشته به معنای آموزش و پرورش و یا آموختن ادب و علم و دانش بوده و در لغت نامه های عربی نیز «ادب» را با فرهنگ و «مودب» را فرهنگ آموخته و متأدب را فرهنگ آموزنده معنی نكرده‌اند.

شكل گیری تمدن اسلامی

دو عامل مهم در شكل گیری تمدن اسلامی نقش اساسی داشتند:

1. منابع داخلی و اصیل

2. منابع و كانونهای خارجی

1- منابع داخلی و اصیل: قرآن و حدیث

منظور از منابع اصیل اسلامی در سرچشمه معرفت و شناخت اسلام یعنی قرآن و حدیث است كه نقش به سزایی را در تكوین و ایجاد تمدن اسلامی ایفا نمودند. قرآن و حدیث روی هم رفته منبع همه امور اسلامی در تمام زمینه ها بوده است. به خصوص كه این منابع نقش مضاعفی را در ایجاد و پرورش علوم اسلامی داشتند. از همان قدم اول یعنی بعثت حضرت رسول اكرم (ص) كه با نزول آیه «إقرأ باسم ربك الذی خلق ... الذی علم بالقم، علم الانسان ما لم یعلم» شروع شد، مشخص بود كه خداوند متعال نسبت به علم و دانش چه اهمیت و ارزشی قائل است. بیشتر آیات قرآن نیز تأكید بر همین موضوع دارد و همواره برتری علم و عالم را گوشزد می كند

2- منابع و كانونهای خارجی:

الف: مراكز علمی یونانی و سریانی زبان

- اسكندریه

شكی نیست كه در شكل گیری تمدن اسلامی غیر از منابع اصیل، منابع و كانونهای خارجی نیز تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. از ظهور اسلام اسكندریه یكی از مراكز مهم علوم یونانی به حساب می‌آمده كه دانشمندان برجسته‌ای در آن گرد می‌آمدند و به تصمیم و تدریس می‌پرداختند. اسكندریه پس از مرگ اسكندر جای آتن را گرفت، زیرا آتن گرفتار تشنجات سیاسی – نظامی شد و كانونهای علمی خاموش گردید.

بقایای علوم یونانی به اسكندریه منتقل شد و این شهر محل تلاقی جریانهای فكری – فرهنگی و فلسفی ملل بزرگی مثل بابلی – ایرانی – مصری- یهودی – یونانی شد و به این ترتیب علوم شرق و غرب در هم آمیخت و همان جابجایی فرهنگی تحقق یافت.