نقش هیات منصفه در دادگاه مطبوعات

نقش هیات منصفه در دادگاه مطبوعات

پیشگفتار :

هیات منصفه از بدو ورود به ادبیات سیاسی و حقوقی این مرز و بوم همچنان ناشناخته و نامانوس راهش را غریبانه طی می کند . راهی که همیشه فراز و نشیب های زیادی را در پی داشته است . براستی چرا هیات منصفه بعد از تقریباً 80 سال ورودش به ادبیات حقوقی و سیاسی همچنان همراه با اما و اگرهای فراوان است ؟ چرا هنوز بسیاری از دادگاههای مرتبط با مطبوعات بدون حضور هیات منصفه تا حتی یکسال به تعویق می افتد و دادگاه نشریه ای دیگر بسرعت برگزار شده و حکم صادر می شود . آنچه مرا بر آن داشت تا این موضوع را جهت تحقیق انتخاب کنم فقط حس کنجکاوی شخصی بود جهت شناسایی هر چه بهتر این نهاد قانونی در حقوق کیفری وسیاسی ایران دلیل اصلی اینکه حضور هیات منصفه فقط در دادگاههای سیاسی و مطبوعات مورد تاکید قرار گرفته است ارتباط مسقتیم این دو جرم با افکار عمومی است . زیار اگر افکار عمومی عمل شخص یا اشخاصی را جرم نداند و این جرم نیز فقط مربوط به اجتماع و سرنوشت یک ملت باشد پس بهترین کس برای تصمیم گرفتن درباره اینکه این متهم اساساً جرمی انجام داده است یا نه افکار عمومی است ولی چگونه می توان به افکار عمومی پی برد به نظر می رسد که بهترین وسیله برای پی بردن به افکار عمومی ، انتخاب نمایندگانی از میان گروههای اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی است . ولی نوع انتخاب این اعضاء نیز باید بهتر مدنظر گرفته شود . مشکل اساسی این گونه جرایم این است که اکثر مواقع مدعی العمومن (نماینده حاکمیت) خود شاکی پرونده است . نماینده مدعی العموم نیز بیشتر تلاشش در محکوم کردن و به مجازات رساندن متهم است . در اینگونه مواقع چگونه می توان از ظلم قوه حاکمه بر افراد جلوگیری کرد ؟ به نظر می رسد که در چنین مواقعی اگر تصمیم اصلی را درباره اینگونه افراد را نمایندگان مردم (نمایندگان افکار عمومی ) تحت عنوان هیات منصفه بگیرند بهتر بتوان عدالت را که فلسفه اصلی و وجودی حقوق است اجرا نمود . باشد که در آینده ای نزدیک شاهد حضور هیات منصفه در دادگاههای سیاسی نیز باشیم و جرم سیاسی نیز بزودی توسط قانونگذار تعریف گردد و مردم وضعیت خود را در قبال انتقاد و مبارزه بر علیه یک سیاست قدرت حاکمه بدانند .

چکیده :

هیات منصفه گروهی از افراد غیر حرفه ای هستند که در برخی محاکمات به نمایندگی از سوی افکار عمومی جامعه حضور می یابند و پس از تشخیص موضوع اتهام ، مجرمیت یا برائت متهم را به دادگاه اعلام می کنند . این نهاد قانونی ابتدا در انگلستان بوجود آمد ، سپس وارد حقوق آمریکا و دیگر کشورهای جهان شد .

در تاریخ حقوق اسلام و ایران ، اثری از هیات منصفه یا نام و اختیارات امروزی آن ، مگر زیر عنوان گروههای کارشناسی که به قاضی مشورت می دادند ، یافت نمی شود و این نهاد پس از انقلاب مشروطیت در قانون اسلامی و قوانین مطبوعاتی برای حضور در محاکم سیاسی و مطبوعاتی دارای جایگاه قانونی گردید .

لزوم حضور هیات منصفه در محاکم سیاسی و مطبوعاتی ، پس از انقلاب مورد بحث کارشناسی و تاکید فقیهان و نمایندگان مجلس خبرگان برررسی قانون اساسی قرار گرفت . و اصل 168 بدان اختصاص یافت ، بدین ترتیب ، این نهاد بعنوان نماینده وجدان عمومی و افکار عمومی جامعه دارای جایگاه قانونی شد .

فهرست مطالب

عنوان                                                         صفحه

مقدمه ............................................................... 1

فصل اول : کلیات ، تعریف و پیشینه هیات منصفه

بخش نخست : تعریف هیات منصفه ............ 7

مبحث اول :هیات منصفه از دیدگاه حقوق انگلوآمریکن 7

مبحث دوم : هیات منصفه از دیدگاه اسلام و ایران   8

بخش دوم :پیشینه هیات منصفه ............. 9

مبحث اول : در جهان غرب.................. 9

مبحث دوم : هیات منصفه در حقوق ایران واسلام 11

گفتار اول : در اسلام .................... 12

گفتار دوم : در ایران ................... 13

فصل دوم:مبانی و ماهیت کار هیات منصفه در رسیدگی به جرائم مطبوعاتی

بخش نخست : مبانی :آزادی مطبوعات و جرم مطبوعات 20

مبحث نخست : آزادی مطبوعات .............. 20

گفتار نخست : اهمیت نقش مطبوعات.......... 23

گفتار دوم : محدودیت های مطبوعات......... 25

بخش دوم : ماهیت – نقش هیات منصفه در محاکمه 29

مبحث اول : نظر منتقدان نقش هیات منصفه .. 30

گفتار اول : در انگلستان ................ 30

گفتار دوم : در حقوق اسلام ............... 31

گفتار سوم : از نظر حقوقدانان ایرانی .... 31

مبحث دوم : نظر موافقان هیات منصفه ...... 32

گفتار اول : در انگلستان................. 32

گفتار دوم : در حقوق اسلام................ 33

گفتار سوم : از نظر حقوقدانان ایرانی .... 33

بخش سوم : نظریه های مربوط به ماهیت کار هیات منصفه 34

الف : نظریه قضایی ...................... 35

ب : نظریه مشورتی ....................... 37

ج : نظریه نمایندگی افکار عمومی ......... 39

فصل سوم : ترکیب هیات منصفه و چگونگی حضور آن در محاکمات

بخش نخست : ترکیب و چگونگی انتخاب هیات منصفه    42

مبحث اول : چگونگی انتخاب هیات منصفه در باختر زمین  42

مبحث دوم : چگونگی انتخاب و ترکیب هیات منصفه در حقوق ایران   44........................................

بخش دوم : چگونگی حضور هیات منصفه در محاکمات    44

مبحث نخست :حضور هیات منصفه دردادگاههای باختری 44

مبحث دوم : حضور و چگونگی انتخاب هیات منصفه در دادگاههای ایران .................................. 46

گفتار اول : دوره اول – قانون محاکمه وزرا و هیات منصفه مصوب 16 تیر ماه 591307

........................................ 46

گفتار دوم : دوره دوم : قانون هیات منصفه مصوب 29اردیبهشت 1310.................................... 48

گفتار سوم : دوره سوم : لایحه قانونی مطبوعات مصوب مرداد1324............................... 51

گفتارچهارم : دوره چهارم : قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران........................................ 54

گفتار پنجم : دوره پنجم : لایحه قانونی مطبوعات تصویب 25/5/1358 شورای انقلاب

........................................ 55

گفتار ششم : دوره ششم : قانون مطبوعات مصوب 22 اسفند 1364 ........................................ 57

گفتار هفتم : دوره هفتم : آخرین اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب 1379.................................... 58

فصل چهارم : تعریف جرم سیاسی و مطبوعات

بخش اول : تعریف جرم سیاسی ومطبوعاتی .... 63

مبحث اول : جرم سیاسی.................... 63

گفتار اول : جرم سیاسی در حقوق ایران .... 63

گفتار دوم : جرم سیاسی از نظرگاه فقهی.... 70

الف: محاربه و افساد فی الارض............. 71

ب : بغی................................. 72

مبحث دوم : جرم مطبوعاتی ................ 74

گفتار اول : جرم مطبوعاتی در حقوق ایران . 74

گفتار دوم : جرم مطبوعاتی از نظرگاه فقهی 75

بخش دوم : مقارنه جرم سیاسی و مطبوعاتی با جرایم عادی دیگر و راههای باز دارندگی

این گونه جرایم ......................... 77

مبحث اول : تطبیق جرم سیاسی و مطبوعاتی با سایر جرائم ........................................ 78

گفتار اول : تشریفات رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی ........................................ 78

الف: حضور هیات منصفه در جلسه دادرسی .... 78

ب : رسیدگی در محکمه اختصاصی ............ 79

ج : دادرسی علنی......................... 80

گفتار دوم : مزایای مجرمین سیاسی بر مجرمین عادی 81

الف : عدم استداد مجرمین ................ 81

ب : از نظر تکرار جرم ................... 84

ج : حضور در زندان....................... 84

د : از دیدگاه عفو مجرمین................ 85

هـ : از نظر اعاده حیثیت ................ 85

نتیجه گیری ............................. 87

کتابنامه ............................... 89